ร่มแห่งความสุข
สุขํ รุกฺขสฺส ฉายาว, ตโต ญาติมาตาปิตุ;
ตโต อาจริโย รญฺโญ, ตโต ชินสฺส สาสนํ.
ร่มไม้เป็นเหตุให้เกิดสุขนั่นเทียว, ร่มของญาติพี่น้องเป็นสุขกว่านั้น ร่มแห่งมารดาบิดา ร่มแห่งครูอาจารย์เป็นสุขยิ่งกว่า, ร่มแห่งพระเจ้าอยู่หัว เป็นสุขยิ่งกว่านั้น, ส่วนร่มคือพระพุทธศาสนาเป็นเหตุให้สุขกว่าร่มทั้งปวง. (ธรรมนีติ อาจริยกถา ๑๑, โลกนีติ ๕๐, กวิทัปปณนีติ ๑๘๔)
ศัพท์น่ารู้ :
สุขํ (ความสุข, เหตุให้เกิดสุข, ความสบาย) สุข+สิ นป.
รุกฺขสฺส (แห่งต้นไม้) รุกฺข+ส
ฉายาว ตัดบทเป็น ฉายา+เอว (ร่มน้่นเทียว), ฉายา (ร่ม, เงา, ฉายา) อิต., เอว (นั่นเทียว, เชียว, เท่านั้น) นิบาต
ตโต ทั้ง ๓ ศัพท์แปลว่า กว่านั้น, แต่นั้น ต+โต (ต สัพพนาม + โต ปัจจัย)
ญาติมาตาปิตุ: (ญาติ, มารดา, บิดา) ญาติมาตาปิตุ+ส แปลงที่สุดเป็น อุ และลบ ส วิภัตติ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า อุ สสฺมึ สโลโป จ. (รู ๑๖๒)
อาจริโย (อาจารย์) อาจริย+สิ ในกวิทัปปณนึติ เป็น อาเจรสฺส ถือว่าเป็นวิภัตติที่เหมาะสม.
รญฺโญ: (แห่งพระราชา) ราช+ส แปลง ราช กับ ส เป็น รญฺโญ § ราชสฺส รญฺโญ-ราชิโน เส. (รู ๑๑๘)
ชินสฺส (พระพุทธเจ้า, พระชินสีห์) ชิน+ส
สาสนํ (ศาสนา, คำสอน) สาสน+สิ นป.
อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้
ร่มไม้ก็เป็นที่สบาย ร่มเงาของญาติ มารดาบิดา ยังสบายกว่านั้น ของอาจารย์และพระราชายังยิ่งขึ้น คำสอนของพระชินสีห์ยังดีกว่านั้น ฯ
อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้
ร่มไม้ก็เป็นที่อาศัยได้สุขสบาย แต่ร่มญาติยังสุขสบายกว่านั้น ร่มพ่อแม่ยิ่งสุขสบายยิ่งกว่านั้น ร่มครูอาจารย์ ร่มพระเจ้าอยู่หัว ยังสุขสบายยิ่งกว่านั้นขึ้นไปอีก ร่มธรรมะของพระชินเจ้าเจ้ายังสุขสบายกว่าทั้งหมด
Credit: Palipage : Guide to Language - Pali
(1) อาจริยกถา แถลงอาจารย์ 👇 (2) อ่านหัวข้อ 👉2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ 👉(3) อ่านหัวข้อ ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้
(1-3) ปณามคาถาและคำปฏิญญา, (4) อายครูไม่รู้วิชา (5) คนเขลาที่น่าขัน, (6) วัตร ๕ อย่างที่ศิษย์ควรทำ, (7-8) ครูคือแบบอย่างของศิษย์, (9) รู้ให้แน่-แก้ให้เป็น, (10) ถึงจะไกลก็ควรไป, (11) ร่มแห่งความสุข, (12) ทั้งหนักและน่าเชื่อถือ, (13) คนเบากว่านุ่น
0 comments: