สาคร คือทะเล
สาคร (ทะเล) มี ๔ ประการ คือ
๑. สังสารสาคร (สาคร คือ สงสาร ได้แก่การเวียนว่ายตายเกิด)
๒. ชลสาคร (สาคร คือ น้ำมหาสมุทร ได้แก่ทะเลใหญ่)
๓. นยสาคร (สาคร คือ นัย ได้แก่ข้อสำคัญ)
๔. ญาณสาคร (สาคร คือ พระญาณ ได้แก่สัพพัญญุตญาณ)
บรรดาสาครทั้ง ๔ นั้น ชื่อว่า สังสารสาคร คือ สังสารวัฏที่ท่านกล่าวไว้อย่างนี้ว่า
ขนฺธานญฺจ ปฏิปาฏิ ธาตุอายตนานญฺจ
อพฺโภจฺฉินฺนํ วตฺตมานา สํสาโรติ ปวุจฺจติ ฯ
แปลว่า “ลำดับแห่งขันธ์ธาตุและอายตนะ ซึ่งกำลังเป็นไปไม่ขาดสาย ท่านเรียกว่า สงสาร” ฯ
๑. สงสาร คือ การเวียนว่ายตายเกิด ชื่อว่าสาคร เพราะเหตุที่เงื่อนเบื้องต้นของความเกิดขึ้นแห่งสัตว์เหล่านี้ย่อมไม่ปรากฏ คือไม่มีกำหนดว่า “สัตว์ทั้งหลายเกิดขึ้นมาแล้วในที่สุดเพียงร้อยปีเท่านั้น เพียงพันปีเท่านั้น เพียงแสนปีเท่านั้น เพียงร้อยกัปเท่านั้น เพียงพันกัปเท่านั้น เพียงแสนกัปเท่านั้น ในกาลก่อนแต่นี้ มิได้มีเลย ดังนี้” หรือว่า “สัตว์ทั้งหลายเกิดขึ้นแล้วในกาลแห่งพระราชาพระนามโน้น ในกาลแห่งพระพุทธเจ้าพระนามโน้น ในกาลก่อนแต่นั้นไม่มีเลย ดังนี้”
แต่ว่า มีโดยนัยนี้ว่า “ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เงื่อนเบื้องต้นแห่งอวิชชาไม่ปรากฏ, ในกาลก่อนแต่นี้อวิชชาไม่มี, แต่ภายหลังจึงมี ดังนี้”
(เพราะเหตุนั้น) การกำหนดเงื่อนมีในเบื้องต้นและที่สุดที่บุคคลรู้ไม่ได้นี้ ชื่อว่า “สังสารสาคร”
๒. มหาสมุทร คือ ทะเลใหญ่ ชื่อชลสาคร มหาสมุทรนั้นลึก ๘๔,๐๐๐ โยชน์ ขึ้นชื่อว่า การประมาณน้ำในมหาสมุทรนั้นว่ามีเท่านี้ คือ มีน้ำร้อยอาฬหกะ (อาฬหกะ เป็นชื่อมาตราตวงในภาษาบาลี คือ ๔ ทะนาน เท่ากับ ๑ อาฬหกะ) มีน้ำพันอาฬหกะ หรือมีน้ำแสนอาฬหกะไม่ได้เลย โดยที่แท้ห้วงมหาสมุทรนั้น ย่อมปรากฏว่า ใครๆ พึงนับไม่ได้ พึงประมาณไม่ได้ ย่อมถึงการนับว่าเป็นห้วงน้ำใหญ่โดยแท้ นี้ชื่อว่าชลสาคร (สาครคือน้ำทะเล)
(พรุ่งนี้อ่านพระธรรมวินัยเปรียบด้วยสาคร)
สาระธรรมจากอรรถกถาธรรมสังคณี ชื่ออัฏฐสาลินี
พระมหาวัชระ เชยรัมย์ (ติกฺขญาโณ)
22/10/64
สาคร คือ ทะเล, พระไตรปิฎกเป็นดังสาคร (ทะเลใหญ่), พระสัพพัญญุตญาณเป็นดังสาคร (ทะเลใหญ่)
0 comments: