…. “ ฉะนั้น จึงขอร้องให้สนใจ ทําจิตให้เป็นสมาธิ นี่เป็นตัวแกนกลาง แกนกลางยืนโรงอยู่. ตั้งจิตให้เป็นสมาธิ ศีลมันจะมาตลอดเวลาที่เราตั้งจิตทําสมาธิถึงที่สุด, จะไปทุศีลขาดศีลกันไม่ได้ดอก เมื่อตั้งใจจะทําสมาธิอยู่ แต่ถ้ามันขาดศีลอยู่ก่อนโน้น ก็ตามเรื่อง นั้นก็ไปทํา ไปชะล้างกันเสียก่อน : ไปปลงอาบัติกันเสียก่อน ไปทําอะไรกันเสียก่อน แล้วก็มาตั้งหน้าตั้งตาทําสมาธิ แล้วศีลก็จะมีมาเองอย่างเพียงพอ แล้วปัญญาก็จะค่อยๆ ออกมาอย่างเพียงพอ แล้วมันก็เกิดความเพียงพอทั้งศีล ทั้งสมาธิ ทั้งปัญญา นี้เรียกว่า จิตตภาวนา การเจริญจิต หรือ การอบรมจิต.
…. ศีล สมาธิ ปัญญา ไม่อาจแยกกันได้ เรียกว่าโดยธรรมชาติแล้ว ศีล สมาธิ ปัญญา สามอย่างนี้ไม่อาจจะแยกกัน ; ถ้าจะให้ทําการงานอะไรสักอย่างแล้วไม่อาจจะแยกกัน : ไม่ต้องพูดถึงเรื่องธรรมะ, เรื่องธรรมดาสามัญในบ้านในเมือง เราจะทําอะไรอย่างนี้ มันต้องมีการควบคุมมือ, หรือควบคุมสิ่งที่จะทํา, แล้วก็ควบคุมจิต แล้วก็มีปัญญาที่จะทํา
…. อย่างเราจะผ่าฟืน, เลวอย่างต่ำที่สุด เราจะผ่าฟืน เราต้องควบคุมมือ นี้มันเป็นศีล ; เราต้องควบคุมจิต นี้มันเป็นสมาธิ, แล้วต้องมีความรู้พอที่จะผ่าอย่างไรสําหรับไม้ชิ้นนี้ มันก็เป็นปัญญา,
…. ฉะนั้น ในการกระทําของมนุษย์ที่จะสําเร็จประโยชน์แล้ว จะต้องมีพร้อม ทั้งศีล สมาธิ ปัญญา ไม่ขาด ; ถ้าขาดแล้วทําไม่ได้. ตัวอย่างผ่าฟืนนั่น ลองขาดการควบคุมมือ เดี๋ยวมันก็ตัดเอาตีนแหละ แทนที่จะไปตัดไม้ฟืน, มันก็ทําไม่ได้ดอก, ไม่ว่าจะทําอะไร คุณจะทําเลข คุณจะเรียนหนังสือ คุณจะทําอะไร มันจะต้องมีลักษณะแห่งศีล สมาธิ ปัญญา พร้อมกันอยู่ที่นั่น แล้วกลมกลืนกันเป็นอันเดียวกัน ไม่แยกกันเป็น ๓ อย่างดอก
…. นี้เป็นหลักสําคัญที่สุดในพระพุทธศาสนา ว่าจะต้องมีศีล สมาธิ ปัญญา ตามสัดส่วน แล้วกลมกลืนเป็นอันเดียวกัน : เขาเรียกว่า “ธัมมสมังคี” ความสมังคีแห่งธรรมะ. สมังคี แปลว่า มีส่วนประกอบเสมอพอดี, พอดีกัน คือ เหมาะส่วน. ถ้าแจกเป็นแปด เป็น “อริยมรรคมีองค์แปด” แล้วก็เรียกว่า “มัคคสมังคี”, มรรคทั้งแปดองค์ต้องมาพร้อมกันหมดเลย ทั้ง ๘ องค์มาเป็นเรื่องเดียวกัน แล้วก็ทําหน้าที่ตัดกิเลส. มรรคมีองค์แปด ก็คือ ศีล สมาธิ ปัญญา เพียงแต่ว่ากระจายออกเป็น ๘ ส่วน ไม่ว่าอะไรๆละ มันจะรวมอยู่ที่ศีล สมาธิ ปัญญา จะลดให้น้อยลงก็ได้ จะให้พูดให้มากออกไปก็ได้ แต่แล้วต้องมาด้วยกันทั้งนั้นแหละ ฉะนั้น เรารู้เรื่อง ธรรมชาติว่าศีล สมาธิ ปัญญา มันไม่เคยแยกกัน ถ้ามันจะต้องทํางานหรือทําหน้าที่”
พุทธทาสภิกขุ
ที่มา : ธรรมบรรยายประจำวันเสาร์ ภาคมาฆบูชา ชุดธรรมะเล่มน้อย หัวข้อเรื่อง “จิตตภาวนา คือชีวิตพัฒนา” บรรยายเมื่อวันที่ ๘ มกราคม ๒๕๒๖ จากหนังสือชุดธรรมโฆษณ์ เล่มชื่อว่า “ธรรมะเล่มน้อย” หน้า ๕๘-๕๙
พุทธธรรม พุทธทาสภิกขุ โดย ท. ส. ปัญญาวุฑโฒ
0 comments: