ថ្ងៃនេះជាថ្ងៃសីល មកនាំគ្នាអានរឿង "ពលធម៌" មានន័យយ៉ាងម៉េចទៅ ? មានដូចម្ដេចខ្លះទៅ ?

ពលធម៌ គឺ "ធម៌ជាកម្លាំង" ដោយព្រះពុទ្ធភាសិតថា :- "បញ្ចិមានិ ភិក្ខវេ, ពលានិ កតមានិ បញ្ច ? សទ្ធាពលំ, វីរិយពលំ, សតិពលំ, សមាធិពលំ, បញ្ញាពលំ"

សេចក្ដីថា ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ កម្លាំងទាំងឡាយ ៥ នេះ, កម្លាំង៥ នេះ មានដូចម្តេចខ្លះទៅ? កម្លាំងទាំង ៥នេះ គឺ ៖

១. សទ្ធាពលំ= កម្លាំងគឺសទ្ធា

២. វិរិយពលំ= កម្លាំងគឺសេចក្ដីព្យាយាម

៣. សតិពលំ= កម្លាំងគឺសេចក្ដីរឭកបាន

៤. សមាធិពលំ= កម្លាំងគឺសេចក្ដីតាំងចិត្តមាំ

៥. បញ្ញាពលំ= កម្លាំងគឺសេចក្ដីដឹងឆ្លៀវឆ្លាត ។

ធម៌ទាំង ៥ ប្រការនេះ ហៅថា ឥន្រ្ទិយដូច្នេះក៏បាន ព្រោះជាធំក្នុងកិច្ចរបស់ខ្លួនទាំងអស់ ។

អធិប្បាយថា៖ ធម៌ទាំង៥ប្រការនេះ ហៅថា ពលៈ គឺជាកម្លាំង សំដៅសេចក្ដីថា អ្នកបរិបូណ៌ដោយធម៌៥ ប្រការនេះហើយឈ្មោះថា ជាអ្នកមានកម្លាំងដ៏ក្រៃលែងជាងកម្លាំងអ្វីទាំងអស់ អាចប្រកបការងារហួសវិស័យដែលមនុស្សគប្បីធ្វើបាន អោយសម្រេចគ្រប់យ៉ាងតាមសេចក្ដីប្រាថ្នា ឧបមាដូចជាបុរសមានកម្លាំងច្រើន អាចលីឬសែងវត្ថុគ្រប់យ៉ាងបាន ។ សេចក្ដីនេះ គួរជ្រាបអធិប្បាយដោយលើកការងារផ្លូវគតិលោកឡើងសំដែងដូចតទៅនេះ ។

បុគ្គលដែលនឹងប្រកបការងារណាមួយក្រក្ដី ងាយក្ដីត្រូវអាស្រ័យសទ្ធា គឺសេចក្ដីជឿជាមុន គឺជឿក្នុងការងារនោះ ថាជាការដែលមានប្រយោជន៍ពិតៗ ជាការងារអាចនឹងហុចប្រយោជន៍ឲ្យដល់ខ្លួន សមនឹងដើមទុនធនធាន ព្រមតាំងជឿចិត្តខ្លួនក្នុងការងារដែលធ្វើថាៈ អាចនឹងធ្វើបាន ឯការងារដែលធ្វើទាំងអម្បាលម៉ាន តែងនាទៅអោយសម្រេចប្រយោជន៍ ទាំងផលដែលខ្លួនប្រាថ្នានោះ ខ្លួននឹងបានក៏ព្រោះការងារដែលធ្វើហ្នឹងឯង មិនមែនបានដោយផ្លូវដទៃឡើយ យ៉ាងនេះកម្លាំងចិត្ត ដែលធ្វើនោះ ក៏រមែងកើតឡើង កាលបើកម្លាំងចិត្តកើតឡើងហើយ តែងដឹកនាំអោយប្រកបការងារនោះ ។ ដោយឥតមានបង្អែបង្អង់ តែគង់រួញរាបានដោយអំណាចនៃសេចក្ដីខ្ជិលច្រអូស ដែលចាំស្ទាក់ដំណើរអោយយឺតយូរ ធ្វើខ្លះមិនធ្វើខ្លះ ដោយអាងចាំវេលានេះ វេលានោះ ការងារនោះ នឹងសំរេចមិនបានឡើយ ។

ព្រោះហេតុនេះឯង ធម៌ក្នុងលំដាប់ពីរ បន្ទាប់អំពីសទ្ធាមក គឺ សេចក្ដីព្យាយាម ទើបជាគុណដែលត្រូវប្រាថ្នាមួយទៀត ព្រោះជាគុណធម៌ ដែលជំរុញទាញនាយចិត្តអោយយប្រកបកិច្ចការ មិនអោយរួញរា អាចជួយទំនុកបំរុងតាំងចិត្តធ្វើដោយសេចក្ដីក្លាហានប្រឹងប្រែង ។ ធម្មតាបុគ្គលតាំងព្យាយាម ប្រឹងក្នុងការងារនោះៗ ហើយតែងជួបប្រទះ នឹងសេចក្ដីជំពាក់ទាក់ទាមក្នុងចន្លោះៗ ដែលជាធម្មតារបស់ការងារក្នុងលោក កាលបើជួបប្រទះនឹងសេចក្ដីទាក់ទាមបែបនោះហើយ បើមិនមានសតិគ្រប់គ្រងរក្សាចិត្តទេ ចិត្តក៏មិនគួរដល់ការងារ គឺតែងលះចោលការងារនោះ បានដោយងាយ មិនត្រិះរិះរកឧបាយ មិនគិតរកផ្លូវដែលបន្ទោបង់ កែកុនអោយឃ្លាតផុតចាកសេចក្ដីជំពាក់ទាក់ទាមនោះៗ ចេញឡើយ កាលបើដូច្នេះការងារនោះ ក៏មិនសម្រេច ។

ដោយហេតុនេះ ក្នុងលំដាប់ទី ៣ បន្ទាប់អំពីសេចក្ដីព្យាយាមមក ទើបត្រូវអាស្រ័យសតិផង ព្រោះសតិជាគុណធម៌គ្រប់គ្រងរក្សាចិត្ត អោយប្រព្រឹត្តទៅតែក្នុងការងារនោះៗ ដាស់តឿនចិត្តមិនអោយរុញរា ក្នុងកាលដែលជួបប្រទះសេចក្ដីជំពាក់ទាក់ទាម អាចជំរុញពុះពារអោយអង់អាចក្នុងការងារដែលត្រូវធ្វើរកឧបាយក្នុង វិធីកែកុន មិនតែប៉ុណ្ណោះ សតិនេះជាគ្រឿងការពារអោយធ្វើការងារនោះៗ មិនអោយភ្លាំងទៅបាន ទាំងជាហេតុ អោយកត់ចំណាំនឹងអោយរឭកបាននូវការងារ ដែលធ្វើតទៅខាងមុខផង រួមសេចក្ដីថា "សតិជាគ្រឿងធ្វើចិត្តអោយគួរដល់ការងារ" ។

ធម្មតាចិត្ត សូម្បីតាំងនៅក្នុងសេចក្ដីគ្រប់គ្រងរក្សានឹងសេចក្ដីទំនុកបំរុង គាំទ្ររបស់សតិក៏ពិតមែនហើយ តែជួនកាលសតិមិនអាចរក្សាចិត្តបាន ព្រោះចិត្តមានអំណាចច្រើនជាង ដល់វេលាល្អក៏ល្អ ដល់វេលាអាក្រក់កើតឡើងហើយ សតិក៏នៅជាសតិ មិនអាចរក្សាការពារចិត្តបានបើមិនដូច្នោះ សតិដែលជាអ្នកគ្រប់គ្រងហ្នឹងឯង មានវេលាភ្លាត់ភ្លាំងខូចខាតដូចគ្នា កាលបើសតិភ្លាត់ភ្លាំងហើយ ចិត្តក៏តែងរាយមាយ មានសេចក្ដីប្រែប្រួលទៅជាច្រើនផ្លូវ មិនអាចត្រិះរិះដល់ការងារ ដែលខ្លួនធ្វើសោះឡើយ ការងារនោះក៏ខានសំរេច ។

ព្រោះហេតុនោះ ក្នុងលំដាប់ទី ៤ បន្ទាប់ពីសតិមក ត្រូវប្រើសមាធិ មួយទៀត ព្រោះសមាធិជាគុណធម៌គ្រប់គ្រងចិត្ត មិនអោយរាយមាយ អោយប្រព្រឹត្តស្មោះស្មើដោយអាការដ៏មាំមួន មិនអោយយចិត្តប្រែប្រួលទៅក្នុងអារម្មណ៍ដទៃគ្រប់យ៉ាង អោយស្ថិតនៅតែក្នុងការងារនោះ ។

កាលបើដូច្នោះ ការងារដែលខ្លួនធ្វើនោះ រាប់ថាបានចូលទៅកាន់ សេចក្ដីសំរេច តែដែលមិនបានសំរេចនោះ ព្រោះខ្វះបញ្ញាដែលជាកម្លាំងសំខាន់បំផុតក្នុងកម្លាំងទាំង៥នោះ ។

ព្រោះហេតុនេះ ក្នុងលំដាប់ទី ៥ បន្ទាប់អំពីសមាធិនោះ ត្រូវប្រកបដោយបញ្ញាមួយទៀត ព្រោះបញ្ញាជាគុណធម៌ ធ្វើអោយឈ្លាសវៃអង់អាចតាមធម្មតានិយម បើបុគ្គលមានបញ្ញា ដឹងហេតុនៃសេចក្ដីវិនាសនិងសេចក្ដីចំរើន អោយដំណើរការងាររបស់ខ្លួននោះ ឃ្លាតចាកសេចក្ដីអាក្រក់ចេញ អោយប្រព្រឹត្តទៅ តែក្នុងផ្លូវល្អ ផ្លូវប្រពៃ កាលបើដូច្នោះ ការងាររបស់ខ្លួនដែលប្រកបនោះ តែងបានសំរេចដោយងាយ ប្រយោជន៍ដែលប្រាថ្នា ផលដែលខ្លួនប៉ុនប៉ង ក៏តែងកើតឡើងតាមសេចក្ដីប្រាថ្នា ។

ធម៌ ៥ ប្រការនេះ សុទ្ធតែជាកម្លាំងដ៏ក្រៃលែង ក្នុងការប្រកបការងារដូចសំដែងមកនេះ ទើបមានឈ្មោះថា ពលៈ ។ មួយទៀតធម៌ទាំង៥ ប្រការនេះ មានឈ្មោះថា ឥន្រ្ទិយៈ ដោយអធិប្បាយថា៖ ជាធំក្នុងកិច្ចរបស់ខ្លួន គឺសទ្ធាក៏ជាធំខាងចំណែកសទ្ធា វិរិយៈ ក៏ជាធំខាងវិរិយៈ សតិក៏ជាធំខាងចំណែកសតិ សមាធិក៏ជាធំខាងចំណែកសមាធិ, បញ្ញាក៏ជាធំខាងចំណែកបញ្ញា, ជាធំផ្សេងៗគ្នា មិនបាច់អាស្រ័យគ្នា ដូចពលៈទេ ព្រោះហេតុនោះ ទើបមានឈ្មោះថាឥន្រ្ទិយៈ ។

ហេតុដូចម្តេចបានជា សទ្ធា, វិរិយ, សតិ, សមាធិ, បញ្ញា, ទើបមានឈ្មោះថាធម៌ជាកម្លាំង ឬជាធំក្នុងកិច្ចរបស់ខ្លួន ?

កម្លាំង ជាគ្រឿងទំនុកបំរុងអោយកិច្ចការ ដែលខ្លួនប្រាថ្នាប៉ុនប៉ងបានដល់សេចក្ដីសំរេច ដូចយ៉ាងស្រុកនគរ នឹងមានជ័យជំនះ ឈ្នះសត្រូវខាងក្រៅបាន ក៏ត្រូវអាស្រ័យកម្លាំងទាហាន និងកម្លាំងទ្រព្យ ដែលជាគ្រឿងចិញ្ចឹមគ្នា ដែលហៅថាកម្លាំងកាយកម្លាំងទ្រព្យ មួយទៀតការដែលឈ្នះសត្រូវខាងក្នុង ក៏ត្រូវអាស្រ័យកម្លាំងការឆ្លៀវឆ្លាស ដែលប្រព្រឹត្តទៅដោយប្រពៃ បើមិនមានកម្លាំងទាំងអម្បាលនេះទេ កិច្ចដែលខ្លួនប៉ុនប៉ងនោះ ក៏មិនបានសម្រេច, សេចក្ដីនេះ មានឧបមាយ៉ាងណា, កិច្ចខាងដើមដែលបុគ្គលគប្បីធ្វើ ក៏ដូច្នោះដែរ ។

បណ្ដាកិច្ចការ ទាំងពួង ដែលត្រូវធ្វើដោយកាយតែងអាស្រ័យចិត្ត ព្រោះចិត្តជាធំក្នុងកិច្ចការដែលបង្គាប់អវយវៈទាំងអស់ កាយប្រៀបដូចរូបតុក្កតា ចិត្តដូចមនុស្សអ្នកទាញ រូបតុក្កតា នឹងប្រព្រឹត្តទៅយ៉ាងណាក៏ព្រោះមនុស្សទាញ ព្រោះហេតុនេះចិត្តមានកម្លាំង ទើបញ៉ាំងកាយអោយក្លាហាន ប្រកបកិច្ចការសម្រេចតាមសេចក្ដីប្រាថ្នាបាន បើមិនមានកម្លាំងចិត្តទេ ក៏នឹងធ្វើកិច្ចការអ្វីមិនកើត ដូចបុគ្គលដែលមានកម្លាំងខ្លាំង ល្មមនឹងធ្វើកិច្ចការទាំងពួងបានពិត តែបើខ្វះសទ្ធាគឺសេចក្ដីជឿថា អំពើដែលត្រូវធ្វើនឹងបានផលយ៉ាងនេះហើយ កាយក៏មិនប្រាថ្នានឹងធ្វើ សូម្បីមានសទ្ធាជាគ្រឿងឧបត្ថម្ភហើយ ចិត្តក៏មិនងាយនឹងធ្វើអ្វីកើត បើមិនមានសេចក្ដីព្យាយាមកាយជួយជាកម្លាំងផងទេ ក៏មិនអាចនឹងធ្វើអ្វីបាន គ្រាន់តែនឹកចង់ មិនចេះអស់ មិនចេះហើយប៉ុណ្ណោះ ។ ឯប្រយោជន៍ដែលត្រូវបាន ក៏មិនបានដូចបំណង ព្រោះហេតុនោះ ទើបត្រូវអាស្រ័យសេចក្ដីព្យាយាម ។ សេចក្ដីព្យាយាមនេះឯង អាចអោយបានសំរេចប្រយោជន៍គ្រប់យ៉ាងដល់បុគ្គល ដែលប្រឹងប្រែងឧស្សាហ៍ព្យាយាមសន្សំ ធ្វើនូវកិច្ចការសព្វសារពើ ដោយមិនទំរន់អាងដល់ទោសខ្ជិលទាំង៦យ៉ាង មានមិនធ្វើការងារដោយអាងថាត្រជាក់ណាស់ រងាណាស់ជាដើម កាលបើបុគ្គល មិនទំរន់អាងដល់ខ្ជិលហើយ មានសេចក្ដីឧស្សាហ៍ព្យាយាមប្រកបការងារទាំងពួង ទ្រព្យសម្បត្តិនឹងសម្បូណ៌ពោរពាសដល់បុគ្គលនោះ ដោយឆាប់រហ័ស ព្រោះតែបុគ្គលនោះ មិនមានសេចក្ដីរួញរាចំពោះក្ដៅនិងត្រជាក់ ដូចជាស្មៅមិនអើពើនឹងកំដៅថ្ងៃ និងត្រជាក់ បើទុកជាក្ដៅត្រជាក់យ៉ាងណា ក៏ស្មៅមិនរួញតឿទាបចុះទៅឡើយ សេចក្ដីនេះសមដូចពុទ្ធភាសិតថា ៖

យោ ច សីតញ្ច ឧណ្ហញ្ច តិណា ភិយ្យោ ន មញ្ញតិ, ករំ បុរិសកិច្ចានិ សោ, សុខា ន វិហាយតិ ។

សេចក្ដីថា ៖ នរជនណាមួយ កាលបើកំពុងធ្វើការងារដែលបុរសត្រូវធ្វើនោះ មិនសំគាល់នូវត្រជាក់ និងក្ដៅ ដោយក្រៃលែងជាងស្មៅ គឺថាមិនអើពើក្នុងត្រជាក់និងក្ដៅ ដូចជាស្មៅ នរជននោះឯង នឹងមិនសាបសូន្យ មិនឃ្លាតចេញពីសេចក្ដីសុខឡើយ ។

ម្យ៉ាង ទៀតនរជនណា ដែលខ្ជិលច្រអូសមិនគិតប្រឹងប្រែងរកទ្រព្យសម្បត្តិ គិតតែដើរលេងស៊ីផឹក សេពគប់នឹងមិត្តអាក្រក់ ជាមនុស្ស កកែ កករ រកតែរឿងទាស់ទែង មនុស្សបែបនេះ មិនងាយនឹងធ្វើខ្លួនអោយបានសេចក្ដីសុខចំរើន ទេមានតែសេចក្ដីវិនាសម្យ៉ាង កាលដែលខ្លួននៅមានកម្លាំងកំហែងមាំមួនរឹងប៉ឹង មិនប្រឹងរកទ្រព្យសម្បត្តិមកទុកដាក់ អោយគង់វង្សនៅស្ថិតស្ថេរចិរកាលតទៅទេ ព្រោះតែសេចក្ដីប្រមាទខ្ជិលច្រអូសចូលមកលុកលុយម្ល៉ោះហើយទ្រព្យសម្បត្តិពីណា នឹងកើតមាន? កាលបើមិនមានទ្រព្យសម្បត្តិហើយ សេចក្ដីសុខក៏មិនមានឡើយ លុះដល់យូរទៅសម្លៀកបំពាក់ ក៏រហែកអស់ ដើរអាវ៉ាសែ អនាថាឥតទីពឹង ដេកដោយម្លប់ឈើ ចិញ្ចើមថ្នល់ធ្វើភ្នែកភ្លឹះៗ ទាំងចំណីអាហារសោតទៀត ស្ទើរតែរកបំពេញពោះមិនបាន បើបានក៏បានដោយថោកទាប មនុស្សដែលធ្លាក់ខ្លួនទៅកាន់ឋានៈ ដ៏ថោកទាបយ៉ាងនេះឯង ព្រោះតែមិនមានសេចក្ដីឧស្សាហ៍ព្យាយាមប្រឹងប្រែងរកទ្រព្យសម្បត្តិ ជាមនុស្សខ្ជិលច្រអូស បានជាធ្លាក់ខ្លួនទៅកាន់ឋានៈ ដើរថោកទាបយ៉ាងនេះ ។

ព្រោះហេតុនេះ គួរយើងខំប្រឹង ប្រកបការងារអោយយម៉ឹងម៉ាត់ឡើង ត្រូវកំចាត់បង់សេចក្ដីខ្ជិលច្រអូសចេញពីខន្ធសន្ដាន ហើយញ៉ាំងវិរិយៈ សេចក្ដីព្យាយាមប្រឹងប្រែងអោយកើតមានឡើង កាលណាបើមានវិរិយៈ ហើយទ្រព្យសម្បត្តិគង់តែកើតមានពិតប្រាកដ ។

មួយទៀត មាននរជនពួកខ្លះច្រើនប្រកាន់លទ្ធិ យថាកម្ម គឺលទ្ធិដែលធ្វើអ្វីហើយមិនប្រឹងប្រែងធ្វើអោយមែនទែនទេ ធ្វើទៅតាមបុណ្យតាមកម្មដោយជឿថា បើបុណ្យយើងមានចាំបាច់ទៅធ្វើប៉ុន្មាន យើងគង់តែនឹងបានជាសេដ្ឋី ជាអ្នកមាន ជាដើមមិនខាន ដល់គិតដូច្នេះហើយ ធ្វើអ្វីក៏សុទ្ធតែសោះអង្គើយទាំងអស់ រៀនសូត្រក៏មិនពិតប្រាកដ ធ្វើជំនួញជួញប្រែអ្វីក៏មិនប្រឹងប្រែង ធ្វើស្រែកាប់ចំការច្បារដំណាំក៏មិនខ្នះខ្នែង អាងឡើងតែស្រែកបន់ស្រន់អំពាវនាវរកទេញ្ដ អោយលោកចុះមកជួយ ។ ពុំគួរអោយទេញ្ដជួយទន្ទេញ អោយជួយលក់ដូរ អោយបានជាធំឆាប់ អោយបានចំណេញមានកំរៃច្រើនដូច្នោះទេ បន់ស្រន់អោយទេញ្ដជួយយកទឹកនិងដី មកចាក់ស្រែចំការច្បារដំណាំអោយ ដើម្បីអោយលូតលាស់មានផ្លែផ្កាសម្បូណ៌ឡើងមិនគិតខំប្រឹងរៀន សូត្រអោយមែនទែនឡើយ តស៊ូនឹងសេចក្ដីលំបាកគ្រប់យ៉ាង មិនខំប្រឹងប្រែងធ្វើជំនួញជួញប្រែដោយយកចិត្តទុកដាក់ អត់ធន់នឹងឧបស័គ្គគ្រប់ផ្លូវ ស៊ូទ្រាំនឹងសេចក្ដីលំបាកនឿយហាត់គ្រប់ប្រការ មិនខំភ្ជួររាស់កាប់ឆ្កា អោយម៉ឺងម៉ាត់ បាចទឹកបញ្ចូល ឬជីកប្រឡាយបង្ហូរទឹក រកជីចាក់ដោយសេចក្ដីខ្មីឃ្មាតនោះឡើយ គិតតែបន់ស្រន់ទេញ្ដតែម្យ៉ាងកាលបើមានសេចក្ដីសង្ឃឹម នៅលើទេញ្ដដូច្នោះហើយ សេចក្ដីប្រឹងប្រែងគ្រប់ផ្លូវ ក៏បន្ធូរបន្ថយចេញទៅអស់ដេកចាំមើលផ្លូវទេញ្ដចុះមកជួយ មិនដឹងទេញ្ដណា ក៏នឹងចាំតែចុះមកជួយអ្នកនោះ បើទៅកើតជាទេញ្ដហើយ នៅតែត្រូវវេនចុះមកជួយរៀនសូត្រសិក្សាជួយលក់ជួយដូរ ជួយភ្ជួរស្រែកាប់ចំការ អោយមនុស្សអោយលំបាកដូច្នោះទៀត តើចាំបាច់ទៅកើត ជាទេញ្ដធ្វើអ្វី? នៅជាមនុស្សលោកវិញ ស្រួលជាងទៅកើតជាទេញ្ដ បើនៅតែមកជួយធ្វើការដដែលដូច្នោះ ។

បើបន់ស្រន់ទៅ លោកជួនជាថ្ងៃណា ខែណា ឆ្នាំណា បានប្រទះត្រូវបំណន់របស់ខ្លួន ក៏តាំងសរសើរភ័ព្វសំណាង ថាទេញ្ដជួយខ្លួន ទេញ្ដមានឫទ្ធិមានអំណាច លក់មិនដាច់ខាតទុន ធ្វើស្រែចំការមិនបានផល ក៏តោងជេរប្រទេចផ្ដាសាដល់ពួកទេញ្ដ ដោយពាក្យទ្រគោះបោះបោកផ្សេងៗ កាលបើមានសេចក្ដីប្រមាទចូលមកលុកលុយក្នុងខ្លួនធ្វើអោយចិត្តកករ ល្អក់សៅហ្មងដូច្នោះហើយ ក៏ចេះតែហិនហោចចុះឥតមានសេចក្ដីចំរើនលូតលាស់ដុះដាលទៅមុខឡើយ លទ្ធិបែបនេះហើយ ដែលហៅថា លទ្ធិ យថាកម្ម គឺធ្វើកិច្ចការអ្វីផងទាំងពួងសុទ្ធតែអោយទេញ្ដចុះមកជួយសំរេចអោយទាំងអស់ មិនប្រឹងអោយបានសំរេចដោយខ្លួនឯងទេ លទ្ធិ យថាកម្ម នេះ បើមាននៅលើរូបបុគ្គលណាហើយត្រូវលះចោលចេញ កុំអោយអប្បវមង្គលនេះ នៅបានឡើយ ។

ព្រោះហេតុនោះ នរជនដែលប្រាថ្នានូវសេចក្ដីចំរើនដល់ខ្លួន ត្រូវប្រឹងអោយពេញដៃពេញជើងឡើង ប្រឹងអោយអស់ពីចិត្តឡើង កុំធ្វើអ្វី ដោយផ្សងសំណាងថា ៖ មើ! បើសំណាងយើងមាន យើងបានសាងទុកពីមុនមក កិច្ចការរបស់យើងនោះ គង់តែនឹងបានសំរេចដល់យើងជាមិនខានទេ ។

ការដែលជនធ្វើអ្វីៗ ហើយគិតដូច្នេះនេះពុំប្រពៃឡើយ សំណាងដែលយើងបានសាងមកនោះ ក៏គឺបានចាត់អោយយើងមកកើតជាមនុស្ស ចាត់អោយយើងមានអវយវៈ គ្រប់គ្រាន់មិនខ្វះខាត មិនវិកលវិការដៃជើងបាក់ភ្នែកខ្វាក់ ត្រចៀកថ្លង់នោះហើយ ត្រង់ដែលធ្វើរបរអ្វីផងទាំងពួងនោះ ក៏ស្រេចតែនឹងយើងត្រូវធ្វើខ្លួនឯង សំណាងក៏មិនអាចនឹងបង្ហូរទ្រព្យសម្បត្តិ ឬកិច្ចការសព្វជំពូកមកអោយយើងបាន ក្នុងពេលដែលយើងមិនធ្វើអ្វីសោះនោះទេ សំណាងក៏មិនលះបង់ចោលយើងស្មោះ គង់តែនឹងជួយយើងតទៅ បើយើងខំប្រឹងធ្វើកិច្ចការទាំងពួង ដោយយកចិត្តទុកដាក់តែសំណាងនឹងលះបង់ចោលយើងនោះ នឹងមិនជួយយើងក្នុងកាលដែលយើងដេកនៅស្ងៀមមិនធ្វើអ្វីៗ ខំតែស្រែកហៅព្រែងសំណាងទទេ ។ នោះហើយនឹងមិនជួយយើងក្នុងវេលាដែលធ្វើការងារ បែបសោះអង្គើយដោយមិនយកចិត្តទុកដាក់? ហើយត្រូវខំធ្វើកិច្ចការអោយពេញកម្លាំងតែម្យ៉ាង បើមានឧស្សាហ៍ព្យាយាម យកចិត្តទុកដាក់ ដោយម៉ឺងម៉ាត់ចំពោះកិច្ចការដែលខ្លួនត្រូវធ្វើនោះ ទ្រព្យសម្បត្តិនឹងកើតប្រាកដ កាលបើមានទ្រព្យសម្បត្តិហើយសេចក្ដីសុខចំរើន តែងតែហុចអោយរាល់កាលរាល់វេលា ក្នុងបច្ចុប្បន្ននេះ រហូតទៅដល់បរលោកនាយ ។

វិរិយៈសេចក្ដីព្យាយាមនេះ ជាហេតុអោយបានសំរេចសេចក្ដីប្រាថ្នាគ្រប់យ៉ាង ព្រោះហេតុនោះ បានជាចាត់ថាមានកម្លាំង ទើបអាចធ្វើការទាំងពួងពេញកម្លាំង ដែលគួរធ្វើទៅបាន ព្រោះហេតុនោះ ត្រូវប្រើកម្លាំងសតិ បំពេញឡើងទៀត ដើម្បីជាជំនួយចិត្ត អោយមានកម្លាំងហើយបង្គាប់កាយ អោយធ្វើការទាំងពួង ដែលខ្លួនយើងត្រូវការពិតៗ តែការដែលសតិជាគ្រឿងត្រួតត្រាកម្លាំងក្លាហាននឹងនៅក្នុងអារម្មណ៍តែមួយៗ ដោយហេតុនេះ ត្រូវអាស្រ័យកម្លាំងគឺសមាធិទៀត ទើបរិតតែមានកម្លាំងច្រើនឡើង ។ ក៏កម្លាំងត្រឹមតែប៉ុណ្ណេះ មិនសូវពូកែណាស់នៅឡើយទេ បើការធំៗ ក៏ល្មមសំរេចបានដូចប្រាថ្នា បើកិច្ចណាដែលល្អិតជ្រាលជ្រៅ ជារបស់កំបាំងដូចជាកិលេស ដែលដេកត្រាំនៅក្នុងសន្ដាន ហើយប្រើត្រឹមតែកម្លាំងប៉ុណ្ណោះ ក៏មិនអាចនឹងកម្ចាត់ទៅបានឡើយ ។ លុះតែអាស្រ័យបញ្ញា រកហេតុផល អោយដឹងតាមការពិតជាគ្រឿងយឹតយោងផង ទើបអាចអោយកិច្ចទាំងនោះ សម្រេចទៅបាន។

អធិប្បាយមកត្រឹមតែប៉ុណ្ណេះ ក៏អាចនឹងបានជាគ្រឿងសំគាល់កម្លាំងចិត្តប្រការ ១ សមដូចជាពុទ្ធភាសិត ដែលសំដែងចំពោះ ព្រះបាទបសេនទិកោសល ថា ៖

"អាបទាសុ ខោ មហារាជ ថាមោ វេទិតព្ពោ. សោ ច ខោ ទីឃេន អទ្ធុនា ន ឥត្តរំ, មនសិករោតា នោ អមនសិករោតា, បញ្ញវតា នោ ទុប្បញ្ញេន."

សេចក្ដីថា "បពិត្រមហាររាជ! កម្លាំងចិត្តបណ្ឌិតគប្បីដឹងបាន ក្នុងអន្ដរាយទាំងឡាយ និង កម្លាំងចិត្តនេះឯងបណ្ឌិតគប្បីដឹងបាន ដោយរយៈកាលវែងឆ្ងាយ មិនមែនដោយរយៈកាលបន្តិបន្តួច មនសិការគប្បីដឹងបាន មិនមនសិការ មិនគប្បីដឹងបាន បណ្ឌិតជាអ្នកមានបញ្ញាគប្បីដឹងបាន បុគ្គលអ្នកមានបញ្ញាអាក្រក់ មិនគប្បីដឹងបាន ។

កម្លាំងចិត្តបែបនេះ អាចធ្វើបុគ្គលអោយជាឥស្សរជនបាន ឥស្សរជន ដែលប្រកបដោយកម្លាំងចិត្តបែបនេះហើយ រមែងរក្សាសេចក្ដីសុខសំរាន្ដរបស់ខ្លួន និងបុគ្គលដទៃអោយយស្ថិតស្ថេរនៅបានដូច្នេះជាដើម ទើបជាគុណគួរសព្វសាធុជនទាំងឡាយប្រាថ្នាណាស់ ព្រោះថាមនុស្សទាំងឡាយជាច្រើន ដែលទៅជាមនុស្សឥតប្រយោជន៍ ប្រើការមិនកើតនោះ ព្រោះខ្វះធម៌៥ប្រការនេះ ជាគ្រឿងជួយកម្លាំងចិត្ត ធម៌ទាំង៥ប្រការនេះ មានអធិប្បាយថា ជាកម្លាំងដូច្នេះឯង ៕

អត្ថបទដោយ ៖ ព្រះមហាយ៉ត-ទ្រលន់ វត្តលង្កា ក្រុងភ្នំពេញ ទេសនាដាក់វិទ្យុឃោសនសព្ទនៃប្រទេសកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃ ១៥ រោច ខែ កត្តិក ឆ្នាំជូតសំរិទ្ធិស័ក ព.ស. ២៤៩១ (១-១២-៤៨) (មានបំពេញបន្ថែមប្រយោគព្រះបាលីនិងសេចក្ដីខ្លះ)