อรรถาธิบายคำว่าวินัย หรือการอธิบายขยายความของคำว่าวินัย ตามนัยแห่งพระคัมภีร์สุมังคลวิลาสินี
ท่านเคยสงสัยไหมว่า ในพระคัมภีร์ชั้นอรรถกถาท่านแปลหรืออรรถาธิบายคำว่าวินัยไว้อย่างไร ? ภาษาบาลีไทยเขียนไว้ว่า :- ตตฺถ
วิวิธวิเสสนยตฺตา วินยนโต เจว กายวาจานํ, วินยตฺถวิทูหิ อยํ วินโย วินโยติ อกฺขาโต. แปลไทยว่า วินัยศัพท์นี้ บัณฑิตผู้รู้อรรถแห่งวินัยศัพท์ แปลความหมายว่า วินัย เพราะมีนัยต่างๆ เพราะมีนัยพิเศษ และเพราะควบคุมกายและวาจา.
มาดูท่านอธิบายขยายความของคำว่าวินัยตามพระคาถาข้างต้นนั้น เป็น ๓ นัย คือ
๑. วินัย แปลว่า มีนัยต่างๆ หรือมีนัยเยอะมาก (นัย อ่านว่า ไน, ไนยะ แปลว่า ข้อสำคัญ, ความ, ความหมาย เช่น "นัยของเรื่องนี้")
ก็ในวินัยปิฎกนี้ มีนัยต่างๆ คือ มีปาติโมกขุทเทส ๕ (ปาติโมกขุทเทส คือการสวดปาติโมกข์มี 5 วิธี) มีอาบัติ ๗ กองมีปาราชิกเป็นต้น (อาบัติ คือโทษที่เกิดจากการล่วงละเมิดข้อห้ามแห่งพระภิกษุ) มีมาติกา (มาติกา คือบาลีที่เป็นแม่บท, แม่บท) และมีวิภังค์เป็นต้นเป็นประเภท (วิภังค์ คือการจำแนก, การแบ่ง, การแยกแยะที่อธิบายจำแนกความแห่งหลักวินัยสำคัญให้ชัดเจนไปทีละเรื่อง)
๒. วินัย แปลว่า มีนัยพิเศษ อนุบัญญัติเป็นนัยพิเศษ (อนุบัญญัติ คือบัญญัติเพิ่มเติม, บทแก้ไขเพิ่มเติมที่พระพุทธเจ้าทรงบัญญัติเสริมหรือผ่อนพระบัญญัติที่วางไว้เดิม คู่กับ บัญญัติหรือมูลบัญญัติ) มีผลทำให้พระพุทธบัญญัติเดิมตึงขึ้นและหย่อนลง
๓. วินัย แปลว่า ควบคุมกายและวาจา (ควบคุม คือดูแล, กำกับดูแล เช่นควบคุมความประพฤติทางกายและวาจา หรือควบคุมความสงบทางกายและวาจา)
วินัยนี้ย่อมควบคุมกายและวาจา เพราะห้ามการประพฤติล่วงทางกายและทางวาจา. เพราะฉะนั้น ท่านจึงแปลความหมายว่า วินัย เพราะมีนัยต่างๆ ๑ เพราะมีนัยพิเศษ ๑ เพราะควบคุมกายและวาจา ๑
สารธรรมในพระคัมภีร์สุมังคลวิลาสินี อรรถกถาทีฆนิกาย สีลขันธวรรค
พระมหาวัชระ เชยรัมย์
0 comments: