วันพฤหัสบดีที่ 11 มีนาคม พ.ศ. 2564

หมอชีวกโกมารภัจจ์ : เหตุการณ์ที่ไม่มีวันลืม

in พระพุทธศาสนา published on มีนาคม 11, 2564 leave a reply

ครั้งหนึ่งพระเทวทัตขึ้นบนเขาคิชฌกูฏ กลิ้งก้อนหินลงมาหมายจะปลงพระชมน์ชีพของพระพุทธเจ้า แต่ก้อนหินกลิ้งไปปะทะชะง่อนผา แรงปะทะทำให้ก้อนหินแตกละเอียดเป็นเศษเล็กเศษน้อย ถึงกระนั้นเศษหินก็ได้กระเด็นไปต้องพระบาทจนห้อพระโลหิต เรียกว่า “โลหิตุปบาท” ทรงได้รับทุกขเวทนาอย่างแรงกล้า

พระสงฆ์ที่ติดตามมากับพระพุทธองค์ตั้งใจจึงนำพระพุทธองค์ไปยังมัททกุจฉิมิคทายวัน แต่พระพุทธองค์ประสงค์ให้พาไปสวนมะม่วงของหมอชีวก ซึ่งอยู่เชิงเขาคิชฌกูฏ

เมื่อพระสงฆ์ได้ทราบพุทธประสงค์แล้ว จึงได้พาพระพุทธองค์เดินทางไปยังชีวกัมพวัน แปลว่า “สวนมะม่วงของหมอชีวก” ซึ่งหมอชีวกได้รับพระราชทานจากพระเจ้าพิมพิสาร ได้ถวายให้เป็นวัดสำหรับที่ประทับของพระพุทธเจ้า และภิกษุสงฆ์ มีนามว่า “ชีวกัมพวัน” ทันทีที่หมอชีวกได้ทราบข่าวการเสด็จมาประทับในวัดของตน จึงได้รีบเข้าไปเฝ้าแล้ว แล้วตรวจดูบาดแผลที่เกิดจากสะเก็ดหิน

หมอชีวกได้ใส่ยาสมานแผล แล้วเอาผ้าพันไว้ กราบทูลว่า ตอนเย็นจะกลับมาเอาผ้าออก เขาจะเข้าไปดูคนไข้ในเมือง หมอชีวกวุ่นวายอยู่กับคนไข้จนถึงค่ำ นึกขึ้นมาได้ว่าเลยเวลาแก้ผ้าพันแผลจากพระบาทพระพุทธองค์ จึงรีบจะออกนอกเมือง แต่ประตูเมืองปิดเสียก่อน

พอรุ่งเช้าจึงรีบไปเฝ้า กราบทูลถามว่า เมื่อคืนพระองค์ทรงมีพระอาการร้อนหรือไม่ (เพราะถ้าไม่แก้ผ้าออก คนไข้จะมีอาการร้อนทั่วกาย) พระพุทธองค์ทรงมีรับสั่งให้พระอานนท์แก้ออกตามเวลากำหนดแล้ว จึงมิได้มีพระอาการดังกล่าว ทรงทราบว่าหมอชีวกหมายถึงร้อนแบบไหน แต่ทรงต้องการตรัสเทศนาสอนหมอชีวก จึงตรัสว่า :-

“ตถาคต ดับความร้อนทุกชนิดได้แล้ว ตั้งแต่วันตรัสรู้ อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ ณ โคนต้นโพธิ์” แล้วได้ตรัสต่อไปว่า :-

“ผู้เดินทางมาจนสุดทางแห่งสังสารวัฏ หมดความโศก หลุดพ้น ไม่ยึดมั่นสิ่งใดๆ แล้วไม่มีความเร่าร้อน ไม่ว่าร้อนภายนอก (กาย) หรือร้อนภายใน (ใจ)”

*คำว่า “โลหิตุปบาท” คือ ๑ ใน อนันตริยกรรม หมายถึง กรรมหนักที่สุด (ครุกรรม) ฝ่ายบาปอกุศล ซึ่งให้ผลทันที มี ๕ อย่าง คือ 1. มาตุฆาต - ฆ่ามารดา 2. ปิตุฆาต - ฆ่าบิดา 3. อรหันตฆาต - ฆ่าพระอรหันต์ 4. โลหิตุปบาท - ทำร้ายพระพุทธเจ้าจนถึงพระโลหิตห้อเลือดขึ้นไป 5. สังฆเภท - ยังสงฆ์ให้แตกกัน ทำลายสงฆ์

* มัททกุจฉิมิคทายวัน ป่าเป็นที่ให้อภัยแก่เนื้อ ชื่อมัททกุจฉิ อยู่ที่พระนครราชคฤห์ เป็นแห่งหนึ่งที่พระพุทธเจ้าเคยทำนิมิตต์โอภาสแก่พระอานนท์

* ชีวกัมพวัน เป็นสวนป่ามะม่วงที่หมอชีวกโกมารภัจจ์ อุทิศถวายเป็นสังฆาราม แด่พระพุทธเจ้าและพระภิกษุสงฆ์ ปัจจุบันเหลือซากโบราณสถานให้เห็นเป็นซากหินเรียงรายกันอยู่ เมื่อครั้งที่พระพุทธเจ้าทรงประชวรห้อพระโลหิต จากการที่ สะเก็ดหินมากระแทกถูกพระบาท เพราะพระเทวทัตกลิ้งหินลงมาหมายปลงพระชนม์พระพุทธเจ้า พระภิกษุสงฆ์ได้พาพระพุทธองค์มาที่ชีวกัมพวัน และหมอชีวกเป็นผู้ถวายการรักษษ โดยการผ่าตัดเอาสะเก็ดหินออก ชีวกัมพวัน จึงถูกเรียกว่า เป็นโรงพยาบาลสงฆ์แห่งแรก ในพระพุทธศาสนา ที่นี่พระพุทธเจ้าทรงแสดงพระสูตรสำคัญ คือ สามัญญผลสูตร และ ชีวกัมพวนสูตรที่ 1 และสูตร ที่ 2