“อริยสัจ ๔” นั้น มีอยู่แล้วในร่างกายคน และอยู่ในวิสัยที่จะปฏิบัติให้ทุกข์ดับได้
“เรื่อง อริยสัจ ๔ นั้น อย่าไปเข้าใจว่าเป็นเรื่องเหลือวิสัย หรืออยู่ไกล มีอยู่สําหรับคนบางพวก. ขอให้เข้าใจเสียใหม่ว่า อยู่กับคนทุกคน และมีอยู่แล้วในคนทุกคน ใช้คําว่า “มีอยู่แล้วในคนทุกคน” อริยสัจมีอยู่แล้วในคนทุกคน, เกิด - ดับๆๆ อยู่ในคนทุกคน. เดี๋ยวมีทุกข์ เพราะมีตัณหา, เดี๋ยวตัณหาดับไปทุกข์นั้นก็ดับไปตามธรรมชาติ หรือว่ามีสตินึกขึ้นได้ตัณหาดับไปทุกข์ก็ดับไป: อย่างนี้ วันหนึ่งคืนหนึ่งมีอยู่แล้ว ในเด็กก็มี ในหนุ่มสาวก็มี ผู้ใหญ่ก็มี คนแก่คนเฒ่าก็มี อย่างที่ได้ยกตัวอย่างมาให้ฟังข้างต้น ฉะนั้น จํากัดความสักหน่อยก็ว่า อริยสัจนั้นเป็นเรื่องที่มีอยู่จริงในคนทุกคน ในชีวิตประจําวัน ทั้ง ๔ อริยสัจครบอยู่แล้วในร่างกายที่ยาวประมาณวาหนึ่งเท่านั้น ทีนี้ ยังแถมว่า แม้ไม่ถึงวาคือในเด็กๆที่ตัวยังไม่ยาวถึงวาก็มีอริยสัจนี้อยู่แล้ว
พระพุทธเจ้าท่านพูดอย่างถ้อยคําธรรมดา โวหารธรรมดา : ว่าในร่างกายที่ยาวประมาณวาหนึ่งนี้ หมายถึงคนผู้ใหญ่, คนผู้ใหญ่บางคนก็ยาวกว่าวา, ผู้ใหญ่บางคนก็ไม่ถึงวา; แต่ว่าเด็กๆเมื่อรู้สึกผิดชอบชั่วดีแล้วก็อยู่ในวิสัยที่จะมีอริยสัจ เกิด-ดับๆ อยู่ในนั้น ให้หาดูให้ดี ถ้าผู้ใดรู้เรื่องอริยสัจแล้วปฏิบัติจะไม่มีทุกข์เลย ผู้ใดไม่รู้แล้วก็ปฏิบัติไม่ได้ ไม่ปฏิบัติก็ต้องมีทุกข์เท่านั้น
ทีนี้ มาถึงหน้าที่ ขอให้จําไว้ หน้าที่ คือ
๑. ต้องรู้ ในส่วนที่ควรรู้ คือเรื่อง ทุกข์,
๒. ต้องละ ในสิ่งที่ต้องละ คือ สมุทัย.
๓. ต้องทําให้แจ้ง ในส่วนที่ควรทําให้แจ้ง คือ นิโรธ.
๔. ต้องทําให้เกิดมี ในส่วนที่ควรทําให้เกิดมี คือ มรรค
พูดกลับกันก็ว่า
ทุกข์ เป็นสิ่งที่ควรรู้ สมุทัย เป็นสิ่งที่ควรละ, นิโรธ คือสิ่งที่ควรทําให้แจ้งออกมา, มรรค เป็นสิ่งที่ควรทําให้มีขึ้น
เราต้องทดสอบ มีเครื่องทดสอบว่าเรื่องมันว่าอย่างไร? เรื่องนั้นเราต้องทําอย่างไร แล้วเรื่องนั้นเราทําเสร็จแล้วหรือยัง? นี่เป็นเครื่องวัดตัวเองว่า เรารู้ไหมว่าเรื่องนั้นมันว่าอย่างไร? และว่าเรื่องนั้นแหละเราจะต้องทําอย่างไร? และเรื่องนั้นเราทําเสร็จแล้วหรือยัง? พระพุทธเจ้าท่านเรียกว่า “ญาณ” เกี่ยวกับอริยสัจ สําหรับเป็นความรู้ที่จะบอกให้รู้ว่าเราได้มีอริยสัจหรือไม่?
นี้เรียกว่าเป็นเรื่องจําเป็นแก่คนทุกคน อยู่ในวิสัยที่จะทําได้และจะทดสอบได้. อย่าไปเข้าใจว่าไม่ได้มีอยู่ หรือว่าเหลือวิสัย
ฉะนั้น ถ้าพูดเรื่องอริยสัจแล้ว เขาชอบเล่านิทานกันเรื่องหนึ่งเป็นการส่งท้าย: คือนิทานเรื่อง คนที่ไม่ยอมเชื่อว่าความดับทุกข์นั้นมีอยู่, ที่นั่งอยู่ที่นี่ก็ดูเหมือนจะมีหลายคนที่ไม่ยอมเชื่อว่าเราอาจจะดับทุกข์ได้ หรือว่าความดับทุกข์นั้นมีอยู่ คือเห็นเป็นเหลือวิสัยไปเสีย หรือบางทีก็ไม่เชื่อว่านิพพานนั้นมีอยู่ในวิสัยของมนุษย์, นี้คือพวกวัตถุนิยม รู้จักแต่ที่ตัวสัมผัสด้วย ตา หู จมูก ลิ้น กาย ของตัวเองเท่านั้น
เขาเล่าว่า :- เต่ากับปลาไปพบกันเข้า มันเป็นเพื่อนกัน และพบกันบ่อยๆ ปลาถามเต่าว่า พักนี้หายไปไหนเสียนาน, เต่าเผอิญบอกว่ามันไปบนบก พบอะไรสวยงามมาก มีอะไรอร่อยๆ ทั้งนั้น เลยเพลินไป. ปลาเพิ่งได้ยินคําว่า “บก” ไม่รู้ว่าบกนั้นคืออะไร ก็คะยั้นคะยอให้เต่าอธิบายว่า “บก” นั้นคืออะไร เต่าก็บอกไปตามสติปัญญาว่าบกนั้นคืออะไร ปลาก็ไม่เข้าใจ
ยกตัวอย่างเช่น เต่าจะบอกว่าบกนี้เป็นของแข็งเดินไปได้ ปลาจะเข้าใจได้อย่างไรว่า บกแข็ง แล้วเดินไปได้ เพราะมันไม่มีตีน และมันไม่เคยขึ้นบนบก. แล้วปลายังถามโง่ๆว่า : บกนี้เมื่อเราเดินเข้าไปแล้วมันแหวกให้จมูกของเราผ่านไปได้อย่างนั้นหรือ? เต่าก็บอกว่าไม่ได้ บกมันเป็นอย่างนั้นไม่ได้, ปลาเคยรู้แต่เรื่องน้ำ มันก็ถามแต่ปัญหาอย่างน้ำ, เต่าก็บอกว่าไม่ได้ ทีนี้ ปลาโกรธขึ้นมาว่า : ไอ้โกหก เอาเรื่องไม่จริงมาพูดทั้งนั้น; ไปๆ เลิกกัน อย่าเป็นเกลอกันเลย
นี่ ระวังให้ดี เราไม่รู้ ไม่ยอมเชื่อว่าบกคือ “พระนิพพาน” มีอยู่: ใครมาพูดให้ฟังก็ว่าบ้า แล้วก็เลยไม่ต้องพูดกัน,
นี้คือ ผู้ที่พูดว่าเรื่องอริยสัจไม่เกี่ยวกับชาวบ้าน, เรื่องอริยสัจไว้ให้พระอริยเจ้าไปนิพพาน, เขาไม่ยอมเชื่อว่าอริยสัจ เกี่ยวกับชาวบ้าน ก็เหมือนกับปลานั้นที่ไม่เคยรู้เรื่องบก.
นี้ขออย่าได้มีความประมาทเลย ให้เชื่อว่าความดับทุกข์มีอยู่จริง สิ่งที่เรียกว่า “นิพพาน” นั้นมีอยู่จริง แล้วอยู่ในวิสัยที่จะถึงได้ด้วยการปฏิบัติที่ถูกต้อง ตามแนวของเรื่องอริยสัจนั่นเอง”
พุทธทาสภิกขุ
ที่มา : ธรรมบรรยาย ชุดโอสาเรตัพพธรรม บรรยายเมื่อ วันเสาร์ที่ ๕ มิถุนายน ๒๕๑๔ หัวข้อเรื่อง “หลักปฏิบัติเกี่ยวกับอริยสัจจ์” จากหนังสือชุดธรรมโฆษณ์ เล่มชื่อว่า “โอสาเรตัพพธรรม” หน้า ๓๔๑-๓๔๓
0 comments: