ความรู้ ความคิด ความเห็น
“สังคมใดมี “จุดหมายทางปัญญา” ก็จะก้าวหน้าไปได้เรื่อยๆ ไม่รู้จักจบ จนกระทั่งทำชีวิตนี้ให้หลุดพ้นจากปัญหา หลุดพ้นจากความทุกข์ การแก้ปัญหาทั้งหมดก็แก้ได้ด้วยปัญญานี้เอง
เครื่องหมายนำหน้าที่สื่อไปถึง “ปัญญา” ก็คือ การรู้จักคิด หรือ ความคิดแยบคาย ที่เรียกทางธรรมว่า “โยนิโสมนสิการ”
“ความคิด”นั้นเป็นตัวกลาง ที่เชื่อมระหว่าง ข้อมูล ความรู้ กับ ความเห็น ความเข้าใจ ความคิดแยบคาย ทำให้รู้จักหาความรู้ และทำให้สามารถนำความรู้มาใช้ประโยชน์
ความคิดสำคัญที่เป็นหลัก คือการคิดหาความรู้ กับการคิดเพื่อเอาความรู้มาใช้ประโยชน์ หรือคิดให้ได้ความรู้ กับคิดใช้ความรู้
คนมีความรู้ แต่ไม่รู้จักคิด ก็ไม่สามารถทำความรู้ให้เป็นประโยชน์ แต่คนที่คิดโดยไม่มีความรู้และไม่หาความรู้ ก็จะเป็นเพียงความคิดที่เพ้อฝันเลื่อนลอย เมื่อคิดเพ้อฝันเลื่อนลอยแล้วมาแสดงความเห็น ก็จะเป็นความเห็นที่เหลวไหล ไร้สาระ ว่าไปแค่ตามชอบใจ-ไม่ชอบใจของตัว
โดยนัยนี้ กระบวนการพัฒนาปัญญา จึงมีการ..ใฝ่แสวงหาความรู้ เป็นเบื้องต้น มีการฝึกคิดเป็นท่ามกลาง และ มีการรู้จักแสดงความเห็นเป็น ปริโยสาน (ในหลายกรณีที่สำคัญ ต้องมีการปฏิบัติ ทดสอบ หรือทดลองมาเป็นเครื่องยืนยัน)
ดังนั้น ความใฝ่รู้ และ การรู้จักแสวงหาความรู้ จึงเป็นบุพนิมิตแห่ง“พัฒนาการทางปัญญา”
ในสังคมใด คนขาดความใฝ่รู้ ไม่รักการสืบค้นหาความรู้ จะหาความเจริญงอกงามทางปัญญาได้ยาก จะเต็มไปด้วย ความคิดเพ้อฝัน เลื่อนลอย และการแสดงความเห็น เพียงแค่สนองความชอบใจ-ไม่ชอบใจ ของตนเอง
เพื่อให้มีการพัฒนาปัญญา จึงต้องมีคติว่า การแสดงความเห็นต้องคู่กับการหาความรู้ และเมื่อมีความรู้ ต้องฝึกความคิดให้แยบคาย”
สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป. อ. ปยุตโต)
ที่มา : ธรรมนิพนธ์ เรื่อง “จัดระเบียบสังคม ตามคตินิยมแห่งสังฆะ”
หมายเหตุ : (ผู้โพสต์) “ปริโยสาน” คือ การจบอย่างสมบูรณ์ หรือ ที่สุดลงโดยรอบ
0 comments: