วันอาทิตย์ที่ 7 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564

ตำรา : ดาบสองคม

in ธมฺมนีติ published on พฤศจิกายน 07, 2564 leave a reply

ตำรา : ดาบสองคม

มทนฺตทมนํ สตฺถํ, ขลานํ กุรุเต มทํ;
จกฺขุสงฺขารกํ เตชํ, อุลูกานมิวนฺธกํ.

ตำราเป็นเครื่องมือฝึกคนมัวเมาก็ได้ ทำความมัวเมาให้คนพาลทั้งหลายก็ได้ ตำราเป็นดุจแสงสว่างช่วยให้จักษุเห็นได้ชัด แต่เป็นประดุจความมืดแก่นกแสกทั้งหลาย.

(ธรรมนีติ สิปปกถา ๒๕, มหารหนีติ ๘๕, กวิทัปปณนีติ ๑๗๓)

ศัพท์น่ารู้ :

มทนฺตทมนํ (การฝึกคนมัวเมา) มทนฺต+ทมน > มทนฺตทมน+สิ

สตฺถํ (ศาสตร์, ตำรา, เกวียน, กองเกวียน, ศัตรา, หอก, มีด) สตฺถ+สิ นป.

ขลานํ (แก่คนพาล ท.) ขล+นํ วิ. ขลตีติ ขโล (คนที่หวั่นไหว ชื่อว่า ขละ) มาจาก √ขล-จลเน+อ ปัจจัย คำว่า ขล หมายถึง ทุชฺชน (คนชั่ว), อสาธุ (คนไม่ดี), อสปฺปุริส (ไม่ใช่สัตบุรุษ) และ ปาปชน (คนบาป) ดูสัททนีติ ธาตุมาลา.

กุรุเต (ย่อมกระทำ) √กร+โอ+เต ตนาทิคณะ กัตตุวาจก

มทํ (ซึ่งความเมา, ความมัวเมา) มท+อํ

จกฺขุสงฺขารกํ (เป็นเครื่องปรุงแต่งจักษุ, ช่วยให้ตาเห็นชัดขึ้น) จกฺขุ+สงฺขารก > จกฺขุสงฺขารก+สิ

เตชํ (เดช, อำนาจ, ความร้อน, ความรุ่งเรือง, ไฟ, แสง) เตช+สิ

อุลูกานมิวนฺธกํ ตัดบทเป็น อุลูกานํ+อิว+อนฺธกํ, อุลูกานํ (แก่นกแสก, นกฮูก ท.) อุลูก+นํ, อิว (ดุจ, เพียงดัง) นิบาตบอกอุปมา. อนฺธกํ (ซึ่งความมืด, ความสับสน, โง่เขลา) อนฺธก+สิ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คัมภีร์เป็นเครื่องฝึกคนมัวเมาได้ แต่ทำความเมาร้ายให้แก่คนพาล เสมือนหนึ่งไฟส่องสว่าง ให้แก่จักษุ แต่กลับทำความมืดแก่นกแสก.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ตำราช่วยคนให้หายโง่ได้ แต่ทำความเมาร้ายให้แก่คนพาล เหมือนหนึ่งไฟส่องสว่างแก่คนตาดี แต่กลับทำความมืดให้แก่นกเค้าแมว.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

(3) อ่านหัวข้อ ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้

(2) อ่านหัวข้อ 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ 👇

27. เหมือนคนใบ้นอนฝัน , 26. คนกับโคต่างกันอย่างไร , 25. ตำรา : ดาบสองคม , 24. คนโง่ชอบโอ้อวด , 23. ควรรู้ไว้ใช้ให้เป็น , 22. ความดีย่อมไปสู่คนดี , 21. พ่อแม่ที่เป็นศัตรูของลูก , 20. สวยแต่รูปจูบไม่หอม , 19. ลูกเอ๋ย! อย่าเกียจคร้าน , 18. พระราชาและนักปราชญ์ , 17. ศิลป์ดีกว่าทรัพย์ , 16. จะมีมาแต่ไหน , 14-15. ศิลปศาสตร์ ๑๘ แขนง