สิ่งบัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น
คณฺฐิฐาเน เอกปเท, นาติมญฺเญยฺย ปณฺฑิโต;
กิมกฺโก เวฬุปพฺภาโร, ติมหาทีปภานุโท.
ในฐานะแห่งคัณฐีเพียงบทเดียว นักปราชญ์ก็ไม่ควรดูหมิ่น พระอาทิตย์ถึงมีป่าไผ่บดบังไว้ ยังส่องแสงแก่มหาทวีปทั้งสามมิใช่หรือ!
(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๔๐, มหารหนีติ ๓๖)
ศัพท์น่ารู้ :
คณฺฐิฐาเน (ที่ตั้งแห่งคำที่เป็นดุจปม, -คำพูดที่มีเงื่อนงำ, -คำพูดที่คลุมเครือ) คณฺฐิ+ฐาน > คณฺฐิฐาน+สฺมึ, คัมภีร์อธิบายพระบาฬี มีตามลำดับคือ อรรถกถา, ฏีกา, อนุฏีกา, โยชนา, คัณฐี ๆ หมายถึงคัมภีร์ที่อธิบายคำที่ยังไม่ชัดเจน ยังมีเงื่อนงำอยู่.
เอกปเท (ในบทหนึ่ง, ในบทเดียว) เอก+ปท > เอกปท+สฺมึ
นาติมญฺเญยฺย ตัดบทเป็น น+อติมเญยฺย (ไม่ควรดูหมิ่น), น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ, อติมญฺเญยฺย (ดูหมิ่น, ดูถูก, เหยียดหยาม) อติ+√มน+ย+เอยฺย ทิวาท. กัตตุ.
ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์) ปณฺฑิต+สิ
กิมกฺโก ตัดบทเป็น กึ+อกฺโก (พระอาทิตย์เทียวหรือ) กึ ใช้ในอรรถการถาม, ส่วน อกฺโก (พระอาทิตย์, ต้นดอกรัก) อกฺก+สิ
เวฬุปพฺภาโร (เนินลาดแห่งป่าไผ่, เงื้อมเขาแห่งป่าไผ่) เวฬุ+ปพฺภาร > เวฬุปพฺภาร+สิ
ติมหาทีปภานุโท (ที่ให้แสงสว่างตลอดมหาทวีปสาม) ติ+มหาทีป > ติมหาทีป+ภานุท > ติมหาทีปภานุท+สิ
อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้
ในฐานที่เป็นปราชญ์ร้อยกรองไว้แม้บทเดียว บัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น พระอาทิตย์ที่ส่องสว่าง ตลอดสามมหาทวีป จะกลายเป็นข้อไม้ไผ่เทียวหรือ.
อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้
ในฐานะที่นักปราชญ์ท่านร้อยกรองไว้ แม้เพียงบทเดียว บัณฑิตท่านก็ไม่ดูหมิ่น พระอาทิตย์ที่ส่องแสงได้ในสามมหาทวีป จะกล่าวใยถึงซุ้มไม้ไผ่.
Credit: Palipage: Guide to Language - Pali
57. ผู้มิใช่บัณฑิต, 56. เห็นอย่างบัณฑิต, 55. ความลับของบัณฑิต, 54. ชนที่ไม่ควรถือโทษ, 53. สภาที่ไม่เป็นสภา, 52. บัณฑิต ๓ ประเภท, 51. บุตร ๓ จำพวก, 50. แกล้งเป็นจะเห็นธรรม, 49. ดูฟังอย่างปราชญ์, 48. วิถีของนักปราชญ์, 47. ผู้นี้เป็นบัณฑิตได้ฤา, 46. บัณฑิตกับคนพาล, 45. พูดเล่นอาจเป็นจริง, 44. คบคนดีย่อมมีผล, 43. คนชอบพูดแต่ส่วนดี, 42. นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้, 41. ไม่มีใครสมบูรณ์ทุกอย่าง, 40. สิ่งบัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น, 39. บัณฑิตธรรม ๓ ประการ, 38. ลักษณะของบัณฑิต, 37. สรีระกับคุณความดี, 36. ควรฝึกตนเองก่อน, 35. คำชมที่ควรชัง, 34. พระราชากับนักปราชญ์, 33. รู้อย่างบัณฑิต, 32. ประโยชน์ ๒ อย่าง, 31. ธรรมของบัณฑิต ๗ อย่าง, 30. สิ่งที่ควรละเว้น ๑๑ อย่าง, 29. เมื่อบัณฑิตเห็นภัย, 28. ฟังเป็นเห็นสุข, คาถากาสลัก จะ ภะ กะ สะ
1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ , ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ
ภาพ : "วัดพระสิงห์" จ.เชียงใหม่
วัดศูนย์กลางพระพุทธศาสนาที่มีหอธรรมงดงามที่สุดในภาคเหนือ ผสมผสานระหว่างศิลปะรัตนโกสินทร์และศิลปะล้านนา ประดิษฐาน "พระสิงห์" หรือ" พระพุทธสิหิงค์" พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองเชียงใหม่
0 comments: