วันศุกร์ที่ 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564

วันลอยกระทง - เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาอย่างไร - และความเชื่อเกี่ยวกับวันลอยกระทง

วันลอยกระทง - เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาอย่างไร - และความเชื่อเกี่ยวกับวันลอยกระทง

วันลอยกระทง เป็นเทศกาลของกลุ่มชาติพันธุ์ไทตะวันออกเฉียงใต้รวมทั้งประเทศไทย ตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 12  ประเพณีนี้กำหนดขึ้นเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์และขอขมาต่อพระแม่คงคาซึ่งเป็นเทวดาในคติฮินดู แต่เทศกาลนี้มีร่องรอยหลักฐานย้อนไปถึงจีนและอินเดียโบราณ  ในประเทศพม่า ใช้ชื่อว่า "เทศกาลตาซองได" (Tazaungdaing) ในประเทศจีน ใช้ว่า "เทศกาลโคมลอย" (Lantern festival, 猜灯谜) 

ประวัติ

ประเพณีลอยกระทงเป็นประเพณีโบราณของอินเดียที่ประเทศไทยรับเข้ามาปฏิบัติ แต่ไม่ปรากฏหลักฐานชัดเจนว่าทำกันมาตั้งแต่เมื่อไหร่ เท่าที่ปรากฏกล่าวได้ว่ามีมาตั้งสมัยสุโขทัยเป็นราชธานี  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสันนิษฐานว่า เดิมทีเดียวเห็นจะเป็นพิธีของพราหมณ์กระทำเพื่อบูชาพระผู้เป็นเจ้าทั้งสาม คือ พระอิศวร พระนารายณ์ และพระพรหม  ต่อมาได้ถือตามแนวทางพระพุทธศาสนา มีการชักโคมเพื่อบูชาพระบรมสารีริกธาตุพระจุฬามณีในชั้นดาวดึงส์ และลอยโคมเพื่อบูชารอยพระพุทธบาท ซึ่งประดิษฐาน ณ หาดทรายแม่น้ำนัมมทา  (แม่น้ำนัมมทา เป็นแม่น้ำที่คู่ขนานกับทิวเขาวินธัย ไหลลงภาคตะวันตกของอินเดียแบ่งเขตอินเดียออกเป็นภาคเหนือและภาคใต้)

ตำนานที่หาหลักฐานยืนยันมิได้ กล่าวไว้ว่าในรัชสมัยพ่อขุนรามคำแหง มีนางนพมาศหรือท้าวศรีจุฬาลักษณ์ เป็นผู้ประดิษฐ์กระทงขึ้นครั้งแรก  โดยแต่เดิมเรียกว่าพิธีจองเปรียง ที่ลอยเทียนประทีป และนางนพมาศได้นำดอกโคทม ซึ่งเป็นดอกบัวที่บานเฉพาะวันเพ็ญเดือนสิบสองมาใช้ใส่เทียนประทีป  ดังปรากฏในตำรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์กล่าวถึงพระดำรัสของพระร่วงว่า "แต่นี้สืบไปเบื้องหน้า โดยลำดับกษัตริย์ในสยามประเทศ ถึงกาลกำหนดนักขัตฤกษ์ วันเพ็ญเดือน 12   ให้ทำโคมลอยเป็นรูปดอกบัว อุทิศสักการบูชาพระพุทธบาทนัมมทานทีตราบเท่ากัลปาวสาน แต่ปัจจุบันมีหลักฐานว่าไม่น่าจะเก่ากว่าสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น   โดยอ้างอิงหลักฐานจากภาพจิตรกรรมการสร้างกระทงแบบต่าง ๆ ในสมัยรัชกาลที่ 1 จากนั้นในสมัยรัชกาลที่ 2 ได้เปลี่ยนแปลงจากการทำจากดอกบัวเป็นต้นกล้วยเพราะดอกบัวดังกล่าวหายากและมีน้อย   จึงใช้ต้นกล้วยทำแทนแล้วดูไม่สวยจึงใช้ใบตองมาพับแต่งจนสวยสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน 

ที่มา :   วิกิพีเดีย 

เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนาอย่างไร

ประเพณีลอยกระทง ในประเทศไทย มีมาตั้งแต่สมับสุโขทัย ซึ่งทำเพื่อขอขมาพระแม่คงคา ที่ใช้น้ำในกิจการงานต่างๆ ซึ่งไม่ได้เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา   พระพุทธเจ้าทรงแสดงให้เพื่อให้ลอยบาป ละอกุศล ละกิเลสด้วยปัญญา ด้วยการฟังศึกษาพระธรรม ไม่ได้มีประเพณีขอขมา ตามที่กล่าวมา  ประเพณีที่พระพุทธศาสนาที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงและกำลังขาดหายไป คือ ประเพณีการฟังธรรม ศึกษาพระธรรม เพราะฉะนั้น ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒   ที่สมมติว่าเป็นวันลอยกระทง เป็นวันคล้ายวันที่พระสารีบุตรปรินิพพาน จึงควรระลึกถึงพระคุณของท่านและ พระคุณของพระพุทธเจ้าตามความเป็นจริง   และ น้อมประพฤติปฏิบัติตามและประพฤติประเพณีอันดีงามเป็นประโยชน์เกื้อกูลทั้งในปัจจับันและโลกหน้า อันเป็นการสะสมที่ประเสริฐ คือ ปัญญาและกุศลธรรม คือ ประเพณีการฟังธรรม

วันลอยกระทง ตรงกับวันเพ็ญ ขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๑๒ ซึ่งในวันนี้มีเหตุการณ์สำคัญในอดีตที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาดังนี้

พระสารีบุตรปรินิพพาน

พระสารีบุตร พระพุทธเจ้าทรงสรรเสริญท่านไว้เป็นอันมาก ดังเช่นที่พระองค์ตรัสไว้ว่า สารีบุตรอยู่ที่ทิศหรือสถานที่ใด ทิศหรือสถานที่นั้นก็เหมือนมีพระพุทธเจ้า เพราะพระสารีบุตรมีปัญญามาก   และพระสารีบุตรยังมีพระคุณที่ทำให้เราได้มีโอกาสศึกษาพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้าด้วย ในพระธรรมที่มี ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ ๒,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ เป็นคำที่พระสารีบุตรกล่าวไว้

พระอานนท์กล่าวไว้ว่า  :-  

ธรรมเหล่าใด ที่ขึ้นปากขึ้นใจข้าพเจ้า ข้าพเจ้าเรียนธรรมเหล่านั้นจากพระพุทธเจ้า ๘๒,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ เรียนจากภิกษุ ๒,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ รวม ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขันธ์  ท่านพระสารีบุตรพิจารณาคุณธรรมและปัญญาของท่านเอง ก็หาที่สิ้นสุดไม่ได้ เม็ดทรายในแม่น้ำคงคายังนับได้แต่ปัญญาของพระสารีบุตรนั้นนับไม่ได้  วันเพ็ญเดือน ๑๒ (ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒) เป็นวันปรินิพพานของพระสารีบุตรเถระพระอัครสาวกเบื้องขวาผู้เลิศด้วยปัญญา พระอัครสาวกทั้งสอง (ท่านพระสารีบุตรเถระ พระมหาโมคคัลลานะ)  ย่อมปรินิพพานก่อนพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า กล่าวคือ ท่านพระสารีบุตรปรินิพพานในวันเพ็ญเดือน ๑๒ ต่อจากนั้นอีก ๖ เดือนพระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า 

จึงได้เสด็จดับขันธปรินิพพาน (และ ท่านพระสารีบุตรปรินิพพานก่อนท่านพระมหาโมคคัลลานะ ๑๕ วัน) ดังนั้น เมื่อถึงวันเพ็ญเดือน ๑๒ แทนที่จะนึกถึง คิดถึงอย่างอื่น ก็ควรที่จะได้น้อมระลึกถึงพระรัตนตรัย  พร้อมทั้งน้อมระลึกถึงพระคุณของท่านพระสารีบุตร ที่ท่านได้กระทำไว้ต่อพุทธบริษัท

ที่มา :  https://www.dhammahome.com/webboard/topic/10352

ความเชื่อเกี่ยวกับวันลอยกระทง

🌹 เป็นการขอขมาพระแม่คงคา ที่มนุษย์ได้ใช้น้ำ ได้ดื่มกินน้ำ รวมไปถึงการทิ้งสิ่งปฏิกูลต่างๆ ลงในแม่น้ำ

🌻 การลอยกระทง เพื่อบูชาพระผู้เป็นเจ้าตามคติพราหมณ์

🌼 เป็นการสักการะรอยพระพุทธบาท ที่พระพุทธเจ้าทรงได้ประทับรอยพระบาทไว้หาดทรายแม่น้ำนัมมทานที ในประเทศอินเดีย

🌸 เป็นการลอยความทุกข์ ความโศกรวมถึงโรคภัยต่างๆ ให้ลอยไปกับแม่น้ำ

🌺 ชาวไทยในภาคเหนือมีความเชื่อว่า การลอยกระทงเป็นการบูชาพระอุปคุต ตามตำนานเล่าว่า พระอุปคุตทรงสามารถปราบพญามารได้

🌷 การลอยกระทง เพื่อต้อนรับพระพุทธเจ้า ในวันที่เสด็จกลับจากเทวโลก เมื่อครั้งเสด็จไปจำพรรษาอยู่บนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เพื่อทรงเทศนาอภิธรรมโปรดพระพุทธมารดา

🌾 การลอยกระทง เพื่อบูชาพระจุฬามณีบนสวรรค์ ซึ่งเป็นที่บรรจุพระเกศาของพระพุทธเจ้า

🌱 การลอยกระทง เพื่อบูชาท้าวพกาพรหม บนสวรรค์ชั้นพรหมโลก

🍑 การลอยกระทง เพื่อบูชาพระอุปคุดตเถระ ซึ่งบำเพ็ญเพียรบริกรรมคาถาอยู่ในท้องทะเลลึกหรือสะดือทะเล

ที่มา :  https://archive.clib.psu.ac.th/online-exhibition/loykrathong%202/page2.html












Previous Post
Next Post

0 comments: