วันอังคารที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564

นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้

in ธมฺมนีติ published on พฤศจิกายน 16, 2564 leave a reply

นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้

สุมหนฺตานิ สตฺถานิ, ธารยนฺตา พหุสฺสุตา;
เฉทาโย สํสยานนฺตุ, กฺลิสฺสนฺติ โลภโมหิตา.

ผู้คงแก่เรียน ทรงจำตำราได้มาก, ทั้งตัดความสงสัยทั้งหลายได้แล้ว,
หากถูกโลภะกลุ้มรุมจิตใจ ย่อมเศร้าหมองเสียใจได้เช่นกัน.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๔๒, มหารหนีติ ๓๘, กวิทัปปณนีติ ๑๖๖)

ศัพท์น่ารู้ :

สุมหนฺตานิ (มากมาย, เยอะแยะ) สุมหนฺต+โย

สุตฺตานิ (สตฺถานิ) : (สูตร, ตำรา, ความรู้ ท.) สุตฺต+โย

ธารยนฺตา (ทรงอยู่, ทรงจำได้) √ธร+ณย+อนฺต > ธารยนฺต+โย

พหุสฺสุตา (ผู้มีการสดับมาก, พหูสูตร, ผู้คงแก่เรียน) พหุ+สุต > พหุสฺสุต+โย

เฉทาโย เป็นศัพท์ที่อธิบายไม่ถูกครับ ถ้าเป็น เฉทโก, เฉทกา; เฉตฺตา, เฉตฺตาโร ก็พอจะอธิบายตามหลักไวยากรณ์ได้บ้าง ขออนุญาตแปลว่า „ผู้ตัด, ผู้ทำลาย“ ไปพลางๆ ก่อนนะครับ และขอฝากท่านผู้รู้ทั้งหลายร่วมด้วยช่วยกันพิจารณาด้วยครับ.

สํสยานนฺตุ: ตัดบทเป็น สํสยานํ+ตุ (ความสงสัย+ส่วน, ก็, แต่) สํสย+นํ, ตุ เป็นนิบาตบท

กฺลิสฺสนฺติ (เศร้าหมอง, หม่นหมอง) √กฺลิส (√กิลิส) +ย+อนฺติ ทิวาทิ. กัตตุ.

โลภโมหิตา: (ผู้มีจิตหลงเพราะความโลภ, ผู้ถูกความโลภครอบงำจิต) โลภ+โมหิต > โลภโมหิต+โย

ส่วนในกวิทัปปณนีติ มีข้อความคล้ายกันดังนี้

สุมหนฺตานิ สุตฺตานิ, ธารยนฺตา พหุสฺสุตา;

เฉตฺตาโร สํสยานญฺจ, กลึ ยนฺติ โลภโมหิตาฯ

ผู้คงแก่เรียน ทรงจำตำราได้มากมาย, และยังตัดความสงสัยได้เยอะแยะ

เมื่อยังถูกโลภะและโมหะครอบงำอยู่, ก็ย่อมถึงความระทมทุกข์(ได้เช่นกัน).

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้มีความรู้มาก จำทรงคัมภีร์อันใหญ่ยิ่ง ตัดเสียได้ซึ่งความสงสัยทั้งหลาย ถูกความโลภกำบังให้มืดหน้า ย่อมเศร้าหมองได้.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้มีความรู้ดี ทรงจำคัมภีร์อันยิ่งใหญ่ได้ ตัดความสงสงสัยได้สิ้น แต่เมื่อถูกความโลภเปิดตา ก็ทำให้เศร้าหมองได้.