ความลับของบัณฑิต
อตฺตนา มโนตาปญฺจ, ฆเร ทุจฺจริตานิ จ;
วญฺจนญฺจ อวมานํ, มติมา น ปกาสเย.
บัณฑิต ไม่พึงแสดงอาการเหล่านี้ คือ : การสูญเสียทรัพย์ ๑ ความเดือดร้อนใจ ๑ แลความประพฤติที่เสียหายในเรือน ๑ การถูกหลอกลวง ๑ และการถูกดูหมิ่น ๑.
(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๕๔, โลกนีติ ๒๘, มหารหนีติ ๕๗, กวิทัปปณนีติ ๙๑, จาณักยนีติ ๓๔)
ศัพท์น่ารู้ :
อตฺตนา (ด้วยตนเอง) อตฺต+นา, ศัพท์นี้ในคัมภีร์โลกนีติและกวิทัปปณนีติ เป็น ธนนาสํ (ความฉิบหายทรัพย์) ในคัมภีร์มหารหนีติและจาณักยนีติ เป็น อตฺถนาสํ (ความฉิบหายประโยชน์) ในที่ขอแปลตามนัยของโลกนีติ.
มโนตาปํ (ซึ่งความร้อนใจ, ความหงุดหงิด) มน+ตาป > มโนตาป+อํ
ฆเร (ในเรือน) ฆร+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมาสฺมึนํ วา. (รู ๙๐)
ทุจฺจริตานิ (ความประพฤติชั่ว, ทุจริตกรรม ท.) ทุจฺจริต+โย แปลง โย เป็น นิ แปลง โย เป็น นิ หลัง อ การันต์ในนปุง. แน่นอน ด้วยสูตรว่า อโต นิจฺจํ. (รู ๑๙๖) = ทุจฺจริต+นิ, ทีฆะ ด้วยสูตรว่า โยสุ กตนิการโลเปสุ ทีฆํ. (รู ๑๔๗) = ทุจฺจริตา+นิ รวมสำเร็จรูปเป็น ทุจฺจริตานิ
จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาตใช้ในอรรถรวบรวม (สมุจจยัตถะ)
วญฺจนญฺจ ตัดบทเป็น วญฺจนํ+จ (การหลอกลวง+ด้วย) วญฺจน+อํ
อวมานํ (การดูถูก, ดูหมิ่น) อวมาน+อํ
ปณฺฑิโต (คนฉลาด, ผู้มีปัญญา, บัณฑิต) ปณฺฑิต+สิ
น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ
ปกาสเย (ให้ประกาศ, ให้ปรากฏ, ออกอาการ, เล่าให้ฟัง) ป+√กาส+ณย+เอยฺย ภูวาทิคณะ เหตุกัตตุ.
อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้
บัณฑิตมิบังควรประกาศ [หายนะของตน] คือการเสียทรัพย์ความทุกข์ในใจ การอวมงคลในบ้าน ข้อถูกลวง และการดูหมิ่น.
อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...
หมายเหตุ : เป็นที่น่าเสียดายว่า คาถานี้ท่านไม่ได้แปลไว้.
Credit: Palipage: Guide to Language - Pali
4. สุตกถา - แถลงความรู้ , ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา 👇
57. ผู้มิใช่บัณฑิต, 56. เห็นอย่างบัณฑิต, 55. ความลับของบัณฑิต, 54. ชนที่ไม่ควรถือโทษ, 53. สภาที่ไม่เป็นสภา, 52. บัณฑิต ๓ ประเภท, 51. บุตร ๓ จำพวก, 50. แกล้งเป็นจะเห็นธรรม, 49. ดูฟังอย่างปราชญ์, 48. วิถีของนักปราชญ์, 47. ผู้นี้เป็นบัณฑิตได้ฤา, 46. บัณฑิตกับคนพาล, 45. พูดเล่นอาจเป็นจริง, 44. คบคนดีย่อมมีผล, 43. คนชอบพูดแต่ส่วนดี, 42. นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้, 41. ไม่มีใครสมบูรณ์ทุกอย่าง, 40. สิ่งบัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น, 39. บัณฑิตธรรม ๓ ประการ, 38. ลักษณะของบัณฑิต, 37. สรีระกับคุณความดี, 36. ควรฝึกตนเองก่อน, 35. คำชมที่ควรชัง, 34. พระราชากับนักปราชญ์, 33. รู้อย่างบัณฑิต, 32. ประโยชน์ ๒ อย่าง, 31. ธรรมของบัณฑิต ๗ อย่าง, 30. สิ่งที่ควรละเว้น ๑๑ อย่าง, 29. เมื่อบัณฑิตเห็นภัย, 28. ฟังเป็นเห็นสุข, คาถากาสลัก จะ ภะ กะ สะ
1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ , ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้, 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ
ภาพ : นักรบตะวันออก
วัดหัวเขาแจงธรรม อำเภอสีคิ้ว จังหวัดนครราชสีมา
0 comments: