วันอาทิตย์ที่ 28 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564

Maintaining the Standard

A Dhammatalk by Ajahn Chah:  Maintaining the Standard 1

Today we are meeting together as we do every year after the annual Dhamma examinations2. At this time all of you should reflect on the importance of carrying out the various duties of the monastery, those toward the preceptor and those toward the teachers. These are what hold us together as a single group, enabling us to live in harmony and concord. They are also what lead us to have respect for each other, which in turn benefits the community.

In all communities, from the time of the Buddha till the present, no matter what form they may take, if the residents have no mutual respect they cannot succeed. Whether they be secular communities or monastic ones, if they lack mutual respect they have no solidarity. If there is no mutual respect, negligence sets in and the practice eventually degenerates.

Our community of Dhamma practicers has lived here for about twenty five years now, steadily growing, but it could deteriorate. We must understand this point. But if we are all heedful, have mutual respect and continue to maintain the standards of practice, I feel that our harmony will be firm. Our practice as a group will be a source of growth for Buddhism for a long time to come.

Now in regard to the study and the practice, they are a pair. Buddhism has grown and flourished until the present time because of the study going hand in hand with practice. If we simply learn the scriptures in a heedless way negligence sets in... For example, in the first year here we had seven monks for the Rains Retreat. At that time, I thought to myself, ''Whenever monks start studying for Dhamma Examinations the practice seems to degenerate.'' Considering this, I tried to determine the cause, so I began to teach the monks who were there for the Rains Retreat - all seven of them. I taught for about forty days, from after the meal till six in the evening, every day. The monks went for the exams and it turned out there was a good result in that respect, all seven of them passed.

That much was good, but there was a certain complication regarding those who were lacking in circumspection. To study, it is necessary to do a lot of reciting and repeating. Those who are unrestrained and unreserved tend to grow lax with the meditation practice and spend all their time studying, repeating and memorizing. This causes them to throw out their old abiding, their standards of practice. And this happens very often.

So it was when they had finished their studies and taken their exams I could see a change in the behavior of the monks. There was no walking meditation, only a little sitting, and an increase in socializing. There was less restraint and composure.

Actually, in our practice, when you do walking meditation, you should really determine to walk; when sitting in meditation, you should concentrate on doing just that. Whether you are standing, walking, sitting or lying down, you should strive to be composed. But when people do a lot of study, their minds are full of words, they get high on the books and forget themselves. They get lost in externals. Now this is so only for those who don't have wisdom, who are unrestrained and don't have steady sati. For these people studying can be a cause for decline. When such people are engaged in study they don't do any sitting or walking meditation and become less and less restrained. Their minds become more and more distracted. Aimless chatter, lack of restraint and socializing become the order of the day. This is the cause for the decline of the practice. It's not because of the study in itself, but because certain people don't make the effort, they forget themselves.

Actually the scriptures are pointers along the path of practice. If we really understand the practice, then reading or studying are both further aspects of meditation. But if we study and then forget ourselves it gives rise to a lot of talking and fruitless activity. People throw out the meditation practice and soon want to disrobe. Most of those who study and fail soon disrobe. It's not that the study is not good, or that the practice is not right. It's that people fail to examine themselves.

Seeing this, in the second rains retreat I stopped teaching the scriptures. Many years later more and more young men came to become monks. Some of them knew nothing about the Dhamma-Vinaya and were ignorant of the texts, so I decided to rectify the situation, asking those senior monks who had already studied to teach, and they have taught up until the present time. This is how we came to have studying here.

However, every year when the exams are finished, I ask all the monks to re-establish their practice. All those scriptures which aren't directly concerned with the practice, put them away in the cupboards. Re-establish yourselves, go back to the regular standards. Re-establish the communal practices such as coming together for the daily chanting. This is our standard. Do it even if only to resist your own laziness and aversion. This encourages diligence.

Don't discard your basic practices: eating little, speaking little, sleeping little; restraint and composure; aloofness; regular walking and sitting meditation; meeting together regularly at the appropriate times. Please make an effort with these, every one of you. Don't let this excellent opportunity go to waste. Do the practice. You have this chance to practice here because you live under the guidance of the teacher. He protects you on one level, so you should all devote yourselves to the practice. You've done walking meditation before, now also you should walk. You've done sitting meditation before, now also you should sit. In the past you've chanted together in the mornings and evenings, and now also you should make the effort. These are your specific duties, please apply yourselves to them.

Those who simply ''kill time'' in the robes don't have any strength, you know. The ones who are floundering, homesick, confused... do you see them? These are the ones who don't put their minds into the practice. They don't have any work to do. We can't just lie around here. Being a Buddhist monk or novice you live and eat well, you shouldn't take it for granted. Kāmasukallikānuyogo3 is a danger. Make an effort to find your own practice. Whatever is faulty, work to rectify, don't get lost in externals.

One who has zeal never misses walking and sitting meditation, never lets up in the maintenance of restraint and composure. Just observe the monks here. Whoever, having finished the meal and any business there may be, having hung out his robes, walks meditation - and when we walk past his kuti4 we see the walking path a well-worn trail, and we see it often - this monk is not bored with the practice. This is one who has effort, who has zeal.

If all of you devote yourselves like this to the practice, then not many problems will arise. If you don't abide with the practice, the walking and sitting meditation, there's nothing more than just traveling around. Not liking it here you go traveling over there; not liking it there you come touring back here. That's all there is to it, following your noses everywhere. These people don't persevere, it's not good enough. You don't have to do a lot of traveling around, just stay here and develop the practice, learn it in detail. Traveling around can wait till later, it's not difficult. Make an effort, all of you.

Prosperity and decline hinge on this. If you really want to do things properly, then study and practice in proportion; use both of them together. It's like the body and the mind. If the mind is at ease and the body free of disease and healthy, then the mind becomes composed. If the mind is confused, even if the body is strong there will be difficulty, let alone when the body experiences discomfort.

The study of meditation is the study of cultivation and relinquishment. What I mean by study here is: whenever the mind experiences a sensation, do we still cling to it? Do we still create problems around it? Do we still experience enjoyment or aversion over it? To put it simply: do we still get lost in our thoughts? Yes, we do. If we don't like something we react with aversion; if we do like it we react with pleasure, the mind becomes defiled and stained. If this is the case then we must see that we still have faults, we are still imperfect, we still have work to do. There must be more relinquishing and more persistent cultivation. This is what I mean by studying. If we get stuck on anything, we recognize that we are stuck. We know what state we're in, and we work to correct ourselves.

Living with the teacher or apart from the teacher should be the same. Some people are afraid. They're afraid that if they don't walk meditation the teacher will upbraid or scold them. This is good in a way, but in the true practice you don't need to be afraid of others, just be wary of faults arising within your own actions, speech or thoughts. When you see faults in your actions, speech or thoughts you must guard yourselves. Attano codayattānam - ''you must exhort yourself,'' don't leave it to others to do. We must quickly improve ourselves, know ourselves. This is called ''studying,'' cultivating and relinquishing. Look into this till you see it clearly.

Living in this way we rely on endurance, persevering in face of all defilements. Although this is good, it is still on the level of ''practicing the Dhamma without having seen it.'' If we have practiced the Dhamma and seen it, then whatever is wrong we will have already given up, whatever is useful we will have cultivated. Seeing this within ourselves, we experience a sense of well-being. No matter what others say, we know our own mind, we are not moved. We can be at peace anywhere.

Now the younger monks and novices who have just begun to practice may think that the senior Ajahn doesn't seem to do much walking or sitting meditation. Don't imitate him in this. You should emulate, but not imitate. To emulate is one thing, to imitate another. The fact is that the senior Ajahn dwells within his own particular contented abiding. Even though he doesn't seem to practice externally, he practices inwardly. Whatever is in his mind cannot be seen by the eye. The practice of Buddhism is the practice of the mind. Even though the practice may not be apparent in his actions or speech, the mind is a different matter.

Thus, a teacher who has practiced for a long time, who is proficient in the practice, may seem to let go of his actions and speech, but he guards his mind. He is composed. Seeing only his outer actions you may try to imitate him, letting go and saying whatever you want to say, but it's not the same thing. You're not in the same league. Think about this.

There's a real difference, you are acting from different places. Although the Ajahn seems to simply sit around, he is not being careless. He lives with things but is not confused by them. We can't see this, whatever is in his mind is invisible to us. Don't judge simply by external appearances, the mind is the important thing. When we speak, our minds follow that speech. Whatever actions we do, our minds follow, but one who has practiced already may do or say things which his mind doesn't follow, because it adheres to Dhamma and Vinaya. For example, sometimes the Ajahn may be severe with his disciples, his speech may appear to be rough and careless, his actions may seem coarse. Seeing this, all we can see are his bodily and verbal actions, but the mind which adheres to Dhamma and Vinaya can't be seen. Adhere to the Buddha's instruction: ''Don't be heedless.'' ''Heedfulness is the way to the Deathless. Heedlessness is death.'' Consider this. Whatever others do is not important, just don't be heedless, this is the important thing.

All I have been saying here is simply to warn you that now, having completed the exams, you have a chance to travel around and do many things. May you all constantly remember yourselves as practicers of the Dhamma; a practicer must be collected, restrained and circumspect.

Consider the teaching which says ''Bhikkhu: one who seeks alms.'' If we define it this way our practice takes on one form... very coarse. If we understand this word the way the Buddha defined it, as one who sees the danger of samsāra5, this is much more profound.

One who sees the danger of samsāra is one who sees the faults, the liability of this world. In this world there is so much danger, but most people don't see it, they see the pleasure and happiness of the world. Now the Buddha says that a bhikkhu is one who sees the danger of samsāra. What is samsāra? The suffering of samsāra is overwhelming, it's intolerable. Happiness is also samsāra. The Buddha taught us not to cling to them. If we don't see the danger of samsāra, then when there is happiness we cling to the happiness and forget suffering. We are ignorant of it, like a child who doesn't know fire.

If we understand Dhamma practice in this way... ''Bhikkhu: one who sees the danger of samsāra''... if we have this understanding, walking, sitting or lying down, wherever we may be, we will feel dispassion. We reflect on ourselves, heedfulness is there. Even sitting at ease, we feel this way. Whatever we do we see this danger, so we are in a very different state. This practice is called being ''one who sees the danger of samsāra.''

One who sees the danger of samsāra lives within samsāra and yet doesn't. That is, he understands concepts and he understands their transcendence. Whatever such a person says is not like ordinary people. Whatever he does is not the same, whatever he thinks is not the same. His behavior is much wiser.

Therefore it is said: ''Emulate but don't imitate.'' There are two ways - emulation and imitation. One who is foolish will grab on to everything. You mustn't do that! Don't forget yourselves.

As for me, this year my body is not so well. Some things I will leave to the other monks and novices to help take care of. Perhaps I will take a rest. From time immemorial it's been this way, and in the world it's the same: as long as the father and mother are still alive, the children are well and prosperous. When the parents die, the children separate. Having been rich they become poor. This is usually how it is, even in the lay life, and one can see it here as well. For example, while the Ajahn is still alive everybody is well and prosperous. As soon as he passes away decline begins to set in immediately. Why is this? Because while the teacher is still alive people become complacent and forget themselves. They don't really make an effort with the study and the practice. As in lay life, while the mother and father are still alive, the children just leave everything up to them. They lean on their parents and don't know how to look after themselves. When the parents die they become paupers. In the monkhood it's the same. If the Ajahn goes away or dies, the monks tend to socialize, break up into groups and drift into decline, almost every time.

Why is this? It's because they forget themselves. Living off the merits of the teacher everything runs smoothly. When the teacher passes away, the disciples tend to split up. Their views clash. Those who think wrongly live in one place, those who think rightly live in another. Those who feel uncomfortable leave their old associates and set up new places and start new lineages with their own groups of disciples. This is how it goes. In the present it's the same. This is because we are at fault. While the teacher is still alive we are at fault, we live heedlessly. We don't take up the standards of practice taught by the Ajahn and establish them within our own hearts. We don't really follow in his footsteps.

Even in the Buddha's time it was the same, remember the scriptures? That old monk, what was his name...? Subhadda Bhikkhu! When Venerable Mahā Kassapa was returning from Pāvā he asked an ascetic on the way: ''Is the Lord Buddha faring well?'' The ascetic answered: ''The Lord Buddha entered Parinibbāna seven days ago.''

Those monks who were still unenlightened were grief-stricken, crying and wailing. Those who had attained the Dhamma reflected to themselves, ''Ah, the Buddha has passed away. He has journeyed on.'' But those who were still thick with defilements, such as Venerable Subhadda, said:

''What are you all crying for? The Buddha has passed away. That's good! Now we can live at ease. When the Buddha was still alive he was always bothering us with some rule or other, we couldn't do this or say that. Now the Buddha has passed away, that's fine! We can do whatever we want, say what we want.... Why should you cry?''

It's been so from way back then till the present day.

However that may be, even though it's impossible to preserve entirely.... Suppose we had a glass and we took care to preserve it. Each time we used it we cleaned it and put it away in a safe place. Being very careful with that glass we can use it for a long time, and then when we've finished with it others can also use it. Now, using glasses carelessly and breaking them every day, and using one glass for ten years before it breaks - which is better?

Our practice is like this. For instance, if out of all of us living here, practicing steadily, only ten of you practice well, then Wat Pah Pong will prosper. Just as in the villages: in the village of one hundred houses, even if there are only fifty good people that village will prosper. Actually to find even ten would be difficult. Or take a monastery like this one here: it is hard to find even five or six monks who have real commitment, who really do the practice.

In any case, we don't have any responsibilities now, other than to practice well. Think about it, what do we own here? We don't have wealth, possessions, and families any more. Even food we take only once a day. We've given up many things already, even better things than these. As monks and novices we give up everything. We own nothing. All those things people really enjoy have been discarded by us. Going forth as a Buddhist monk is in order to practice. Why then should we hanker for other things, indulging in greed, aversion or delusion? To occupy our hearts with other things is no longer appropriate.

Consider: why have we gone forth? Why are we practicing? We have gone forth to practice. If we don't practice then we just lie around. If we don't practice, then we are worse off than lay people, we don't have any function. If we don't perform any function or accept our responsibilities it's a waste of the samana's6 life. It contradicts the aims of a samana.

If this is the case then we are heedless. Being heedless is like being dead. Ask yourself, will you have time to practice when you die? Constantly ask yourself, ''When will I die?'' If we contemplate in this way our mind will be alert every second, heedfulness will always be present. When there is no heedlessness, sati - recollection of what is what - will automatically follow. Wisdom will be clear, seeing all the things clearly as they are. Recollection guards the mind, knowing the arising of sensations at all times, day and night. That is to have sati. To have sati is to be composed. To be composed is to be heedful. If one is heedful then one is practicing rightly. This is our specific responsibility.

So today I would like to present this to you all. If in the future you leave here for one of the branch monasteries or anywhere else, don't forget yourselves. The fact is you are still not perfect, still not completed. You still have a lot of work to do, many responsibilities to shoulder. Namely, the practices of cultivation and relinquishment. Be concerned about this, every one of you. Whether you live at this monastery or a branch monastery, preserve the standards of practice. Nowadays there are many of us, many branch temples. All the branch monasteries owe their origination to Wat Pah Pong. We could say that wat Pah Pong was the 'parent', the teacher, the example for all branch monasteries. So, especially the teachers, monks and novices of Wat Pah Pong should try to set the example, to be the guide for all the other branch monasteries, continuing to be diligent in the practices and responsibilities of a samana.

Footnotes

...1 Given at Wat Pah Pong, after the completion of the Dhamma exams, 1978 

... examinations2 Many monks undertake written examinations of their scriptural knowledge, sometimes - as Ajahn Chah points out - to the detriment of their application of the teachings in daily life. 

...Kāmasukallikānuyogo3 Indulgence in sense pleasures, indulgence in comfort.  ...i4  Kuti - a bhikkhu's dwelling place, a hut.  ...samsāra5 The cycle of conditioned existence, the world of delusion.  

...a's6 Samana: a religious seeker living a renunciant life. Originating from the Sanskrit term for ''one who strives,'' the word signifies someone who has made a profound commitment to spiritual practice. 

Source: http://www.ajahnchah.org

______________________

Other articles: Karaniya Metta Sutta Chanting , Mangala Sutta Chanting - The greatest blessing ,  Are Buddhists Idol Worshippers? ,  Attainment of Buddhahood , Faith, Confidence and Devotion , Loving-Kindness , Can We Justify War? , Dreams and Their Significance ,  Buddhism and Women  , Modern Religion , Is Buddhism a Theory or a Philosophy? , Hi Beloved Community! , Are Buddhists really idol worshippers?  , Which is the Proper Religion? , Religion in a Scientific Age , How to Save Yourself , Why is there no Peace? , You Protect Yourself , Moral and Spiritual Development , Do It Yourself , Everything is Changeable , The Meaning of Prayer , What is the purpose of life? , The Buddha's Silence , Kathina Robe Dana festival  , What is Kamma?  , The teachings of Buddha , What is Kamma? , Pavāranā day ,  The Law Of Karma , The First Buddhist Council , Practical Vipassana Meditational Exercises By Ven. Mahasi Sayadaw , There are six supreme qualities of Dhamma , Buddhist Paintings: The Life of the Buddha , The life of the Buddha , What is Buddhism? , A Basic Buddhism Guide , The Eight-Fold Path is the fourth of the Four Noble Truths - the first of the Buddha's teachings ,  A Gift of Dhamma , WHAT DID THE BUDDHA TEACH? , THE FOUR NOBLE TRUTHS , A Dhammatalk by Ajahn Chah: The Four Noble Truths , The Middle Way of Buddhism , The Path to Peace , The Middle Way Within , The Training of the Heart , Right Practice - Steady Practice , Question and Answer about Dhamma (QA1 - QA10) , Question and Answer about Dhamma (QA11-QA18) , Questions and Answers with Ajahn Chah , A Dhammatalk by Ajahn Chah:  Questions and Answers , Even One Word Is Enough , Right Restraint , Listening Beyond Words , Where did the Buddha enter Nibbāna? , Knowing the World , Wholehearted Training , Understanding Dukkha , Monastery of Confusion , It Can Be Done , About Being Careful , Unshakeable Peace , Suffering on the Road , Clarity of Insight , Evening Sitting , Transcendence , "Not Sure!" - The Standard of the Noble Ones , Sense Contact - the Fount of Wisdom , In the Dead of Night... , The Flood of Sensuality , Sammā Samādhi - Detachment Within Activity , Maintaining the Standard , Understanding Vinaya , Dhamma Fighting , Toward the Unconditioned , Still, Flowing Water , ''Tuccho Pothila'' - Venerable Empty-Scripture , Living in the World with Dhamma , Meditation , Our Real Home , Why Are We Here? , Making the Heart Good , Epilogue , Right View - the Place of Coolness ,  No Abiding , Convention and Liberation , The Peace Beyond , The Path in Harmony , On Meditation , Training this Mind ,  Just Do It! , Reading the Natural Mind , Living With the Cobra , The Two Faces of Reality , Dhamma Nature , The Last Message of the Buddha , The towering Phra Buddha Maha Nawamin of Wat Muang is one of the tallest statues in the world , "Happy Honey Full Moon Day" , Phra Phuttha Rattana Mongkhon Mahamuni at Wat Bhurapha Piram , The Big Buddha Phuket , Wat Muang, largest sitting Buddha statue in Thailand , The Big Buddha (Hong Kong) , Wat Tham Pha Daen a beautiful hill top temple , WatYaiChaiMongkol (Mongkhon), Ayutthaya, Thailand. , The sacred Buddha head in the roots of the Bodhi Tree. , Wat Phai Lom

 'เชื่อมั่นในตน' เกิดเป็นคนควรจะพยายามจนกว่าจะประสบความสำเร็จ

'เชื่อมั่นในตนเอง' เกิดเป็นคนควรจะพยายามจนกว่าจะประสบความสำเร็จ พุทธภาษิตบทหนึ่งกล่าวไว้ว่า 

 “วายเมเถว  ปุริโส  ยาว  อตฺถสฺส  นิปฺปทา. เกิดเป็นคนควรจะพยายามจนกว่าจะประสบความสำเร็จ” 

นั้นเป็นจริงยิ่งนัก เพราะเกิดเป็นคนประเสริฐที่สุดแล้ว ประเสริฐทั้งความรู้ ความสามารถ และความคิด สามารถทำอะไร หรือพัฒนาอะไรได้มากมายเหนือกว่าสัตว์ใดๆ ในโลกนี้ ขอเพียงมีความพยายาม (สัมมาวายามะ) และความตั้งใจ (สัมมาสมาธิ) ย่อมประสบความสำเร็จอย่างแน่นอน.

ดังนั้น ทุกคนต้องสร้างความเชื่อมั่นในตัวเอง และให้กำลังใจตัวเอง อย่าคิดว่าเราทำไม่ได้ ต้องคิดว่าเราต้องทำให้ได้ ตั้งความหวังและทำความหวังนั้น ให้เป็นความจริง อย่าเกียจคร้าน และอย่ารอคอยโชควาสนาจากใคร โชควาสนาของเรา ก็อยู่ที่ตัวของเรา เริ่มทำเมื่อไร ความสำเร็จก็มีโอกาสเกิดขิ้นเมื่อนั้น จะทำอะไรก็ตาม ต้องใช้ความพยายามและความอดทน เหมือนดังพระมหาชนก ทรงอดทนว่ายน้ำในมหาสมุทรด้วยความเพียร ๗ วัน ๗ คืน โดยที่ไม่เห็นฝั่ง แต่ก็ไม่ลดละความพยายาม จนในที่สุดนางมณีเมขลา ได้อุ้มพระมหาชนกไปส่งยังมิถิลานคร ถึงฝั่งสมความปรารถนา มีบทกลอนบทหนึ่งกล่าวไว้ว่า :-

 “เกิดเป็นคน ควรหวัง อย่ายั้งหยุด, ใจจ่อจุด แน่แน่ว ในแนวหมาย, หวังได้เถิด หวังยั่งยืน ไม่คืนคลาย, ปราชญ์ทั้งหลาย สมหวัง เพราะตั้งใจ”

จริงๆ แล้ว คนที่มีความขยัน  จะเป็นคนที่มีความเชื่อมั่นในตัวเอง ทำด้วยตนเอง ต่างจากคนที่ขี้เกียจ จะคอยพึ่งแต่คนอื่น จะคอยแต่โชควาสนา มีคนบอกว่า เทวดาไม่ชอบช่วยคนขี้เกียจ จะช่วยและส่งเสริมคนที่ขยัน เป็นอย่างนั้นจริงๆ เพราะคนขยันอยู่ที่ไหน ก็มีคนสนับสนุน ชื่นชม สุภาษิตจีนกล่าวไว้ว่า “ระยะทางหมื่นลี้ ต้องเริ่มที่ก้าวแรกเสมอ” เกิดเป็นคน ต้องคิดไว้เสมอว่า ชีวิตคือการต่อสู้ จงต่อสู้ด้วยจิตใจที่ทรนง เข้มแข็ง กล้าหาญ หากล้ม ก็ต้องลุกขึ้นสู้ต่อไป เพื่อทำความฝันให้เป็นความจริง.

ผู้ประพฤติธรรม ย่อมอยู่เป็นสุข , คนโง่ ไม่ควรเป็นผู้นำ , ผู้นำ ผู้ตาม , ม่ถูกนินทา ไม่มีในโลก , ผู้ใดให้ที่พักอาศัย ผู้นั้นชื่อว่าให้สิ่งทั้งปวง ผู้ใดสอนธรรม ผู้นั้นชื่อว่าให้อมตะ , บุญเป็นสิ่งเดียวที่โจรขโมยจากเราไปไม่ได้ , ผู้มีศีลย่อมได้รับคำชื่นชมและมีความสุขสงบใจอันเกิดจากกุศล , ผู้ให้ ย่อมผูกไมตรีไว้ได้ , สุภาษิตและสำนวนในภาษาอังกฤษ (2) , สุภาษิตและสำนวนในภาษาอังกฤษ (1) , คำคมภาษาอังกฤษ ,  'เชื่อมั่นในตน' เกิดเป็นคนควรจะพยายามจนกว่าจะประสบความสำเร็จ , ตนแล เป็นที่พึ่งแห่งตน , ชนะตนแล ประเสริฐกว่า , ปัญญาย่อมประเสริฐกว่าทรัพย์ , คนที่เป็นอยู่ด้วยปัญญา นักปราชญ์ทั้งหลายกล่าวว่า มีชีวิตประเสริฐ , ธรรมเป็นเหตุให้ยศเจริญ , ผู้ให้ ย่อมเป็นที่รัก , ชนเหล่าใดประมาท ชนเหล่านั้นเป็นเหมือนคนที่ตายแล้ว , จิตที่บุคคลตั้งไว้ชอบ ,  เพียงดังแก้วมณีโชติรส , ผู้ดำเนินชีวิตโดยธรรม ,  ผู้เห็นภัยในความประมาทโดยปกติ ,  ผู้เพ่งความสงบ พึงละโลกามิสเสีย , พุทธภาษิตเกี่ยวกับความตาย , ความไม่รู้เป็นมลทินร้ายที่สุด , คนชั่วช้า ไม่พ้นตาสังคม ,  เมื่อจักขุวิญญาณเห็นรูป ก็เป็นเพียงแต่เห็น , เมื่อจิตเลื่อมใสแล้ว ทักขิณาทานชื่อว่าน้อย ย่อมไม่มี , ช่วยกันเขียนให้ถูก และแปล อย่าให้ผิด , ผู้ใดมีมรรคผลเป็นแก่นสาร ผู้นั้นจักทนอยู่ได้ การให้ธรรมเป็นทาน ย่อมชนะการให้ทั้งปวง , คนล่วงทุกข์ได้ด้วยความเพียร 


สมมุติ วิมุติ

สิ่งทั้งหลายในโลกนี้ล้วนแต่เป็นสิ่งสมมุติที่เราสมมุติขึ้นมาเองทั้งสิ้น สมมุติแล้วก็หลงสมมุติของตัวเองเลยไม่มีใครวางมัน เป็นทิฐิมัน เป็นมานะ ความยึดมั่น ถือมั่น อันความยึดมั่น ถือมั่นนี้ ไม่ใช่เรื่องที่จะจบได้ มันจบลงไม่ได้สักที เป็นเรื่องวัฏฏสงสาร ที่ไหลไปไม่ขาด ไม่มีทางสิ้นสุด ทีนี้ถ้าเรารู้จักสมมุติแล้ว ก็รู้จักวิมุตติครั้นรู้จักวิมุตติแล้ว ก็รู้จักสมมุติ ก็จะเป็นผู้รู้จักธรรมะอันหมดสิ้นไป​​ 

ก็เหมือนเราทุกคนนี้แหละแต่เดิมชื่อของเราก็ไม่มีคือตอนเกิดมาก็ไม่มีชื่อที่มีชื่อขึ้นมาก็โดยสมมุติกันขึ้นมาเองอาตมาพิจารณาดูว่าเอ!สมมุตินี้ถ้าไม่รู้จักมันจริงๆแล้วมันก็เป็นโทษมากความจริงมันเป็นของเอามาใช้ให้เรารู้จักเรื่องราวมันเฉยๆเท่านั้นก็พอให้รู้ว่าถ้าไม่มีเรื่องสมมุตินี้ก็ไม่มีเรื่องที่จะพูดกันไม่มีเรื่องที่จะบอกกันไม่มีภาษาที่จะใช้กัน

เมื่อครั้งที่อาตมาไปต่างประเทศอาตมาได้ไปเห็นพวกฝรั่งไปนั่งกรรมฐานกันอยู่เป็นแถวแล้วเวลาจะลุกขึ้นออกไปไม่ว่าผู้หญิงหรือผู้ชายก็ตามเห็นจับหัวกันผู้นั้นผู้นี้ไปเรื่อยๆก็เลยมาเห็นได้ว่าโอ!สมมุตินี้ถ้าไปตั้งลงที่ไหนไปยึดมั่นหมายมั่นมันก็จะเกิดกิเลสอยู่ที่นั่นถ้าเราวางสมมุติได้ยอมมันแล้วก็สบาย.  อย่างพวกนายพลนายพันทหารมาที่นี่ก็เป็นผู้มียศฐาบรรดาศักดิ์ครั้นมาถึงอาตมาแล้วก็พูดว่า"หลวงพ่อกรุณาจับหัวให้ผมหน่อยครับ"นี่แสดงว่าถ้ายอมแล้วมันก็ไม่มีพิษอยู่ที่นั่นพอลูบหัวให้เขาดีใจด้วยซ้ำแต่ถ้าไปลูบหัวเขาที่กลางถนนดูซิไม่เกิดเรื่องก็ลองดูนี่คือความยึดมั่นถือมั่นเอาไว้ฉะนั้นอาตมาว่าการวางนี้มันสบายจริงๆเมื่อตั้งใจว่าเอาหัวมาให้อาตมาลูบก็สมมุติลงว่าไม่เป็นอะไรแล้วก็ไม่เป็นอะไรจริงๆลูบอยู่เหมือนหัวเผือกหัวมันแต่ถ้าเราไปลูบอยู่กลางทางไม่ได้แน่นอน.  

นี่แหละเรื่องของการยอมการละการวางการปลงทำได้แล้วมันเบาอย่างนี้ครั้นไปยึดที่ไหนมันก็เป็นภพที่นั่นเป็นชาติที่นั่นมีพิษมีภัยขึ้นที่นั่นพระพุทธองค์ของเราท่านทรงสอนสมมุติแล้วก็ทรงสอนให้รู้จักแก้สมมุติโดยถูกเรื่องของมันให้มันเห็นเป็นวิมุตติอย่าไปยึดมั่นหรือถือมั่นมันสิ่งที่มันเกิดมาในโลกนี้ก็เรื่องสมมุติทั้งนั้นมันจึงเป็นขึ้นมาครั้นเป็นขึ้นมาแล้วและสมมุติแล้วก็อย่าไปหลงสมมุตินั้นท่านว่ามันเป็นทุกข์เรื่องสมมุติเรื่องบัญญัตินี้เป็นเรื่องสำคัญที่สุดถ้าคนไหนปล่อยคนไหนวางได้มันก็หมดทุกข์

แต่เป็นกิริยาของโลกเราเช่นว่าพ่อบุญมานี้เป็นนายอำเภอเถ้าแก่แสงชัยไม่ได้เป็นนายอำเภอแต่ก็เป็นเพื่อนกันมาแต่ไหนแต่ไรแล้วเมื่อพ่อบุญมาได้รับแต่งตั้งให้เป็นนายอำเภอก็เป็นสมมุติขึ้นมาแล้วแต่ก็ให้รู้จักใช้สมมุติให้เหมาะสมสักหน่อยเพราะเรายังอยู่ในโลกถ้าเถ้าแก่แสงชัยขึ้นไปหานายอำเภอที่ที่ทำงานและเถ้าแก่แสงชัยไปจับหัวนายอำเภอมันก็ไม่ดีจะไปคิดว่าแต่ก่อนเคยอยู่ด้วยกันหามจักรเย็บผ้าด้วยกันจวนจะตายครั้งนั้นจะไปเล่นหัวให้คนเห็นมันก็ไม่ถูกไม่ดีต้องให้เกียรติกันสักหน่อยอย่างนี้ก็ควรปฏิบัติให้เหมาะสมตามสมมุติในหมู่มนุษย์ทั้งหลายจึงจะอยู่กันได้ด้วยดีถึงจะเป็นเพื่อนกันมาแต่ครั้งไหนก็ตามเขาเป็นนายอำเภอแล้วต้องยกย่องเขาเมื่อออกจากที่ทำงานมาถึงบ้านถึงเรือนแล้วจึงจับหัวกันได้ไม่เป็นอะไรก็จับหัวนายอำเภอนั่นแหละแต่ไปจับอยู่ที่ศาลากลางคนเยอะๆก็อาจจะผิดแน่นี่ก็เรียกว่าให้เกียรติกันอย่างนี้ถ้ารู้จักใช้อย่างนี้มันก็เกิดประโยชน์ถึงแม้จะสนิทกันนานแค่ไหนก็ตามพ่อบุญมาก็คงจะต้องโกรธหากว่าไปทำในหมู่คนมากๆเพราะเป็นนายอำเภอแล้วนี่แหละมันก็เรื่องปฏิบัติเท่านี้แหละโลกเราให้รู้จักกาลรู้จักเวลารู้จักบุคคล

ท่านจึงให้เป็นผู้ฉลาดสมมุติก็ให้รู้จักวิมุตติก็ให้รู้จักให้รู้จักในคราวที่เราจะใช้ถ้าเราใช้ให้ถูกต้องมันก็ไม่เป็นอะไรถ้าใช้ไม่ถูกต้องมันก็ผิดมันผิดอะไรมันผิดกิเลสของคนนี่แหละมันไม่ผิดอันอื่นหรอกเพราะคนเหล่านี้อยู่กับกิเลสมันก็เป็นกิเลสอยู่แล้วนี่เรื่องปฏิบัติของสมมุติปฏิบัติเฉพาะในที่ประชุมในบุคคลในกาลในเวลาก็ใช้สมมุติบัญญัติอันนี้ได้ตามความเหมาะสมก็เรียกว่าคนฉลาดให้เรารู้จักต้นรู้จักปลายทั้งที่เราอยู่ในสมมุตินี้แหละมันทุกข์เพราะความไปยึดมั่นหมายมั่นมันแต่ถ้ารู้จักสมมุติให้มันเป็นมันก็เป็นขึ้นมาเป็นขึ้นมาได้โดยฐานที่เราสมมุติแต่มันค้นไปจริงๆแล้วไปจนถึงวิมุตติมันก็ไม่มีอะไรเลย.  อาตมาเคยเล่าให้ฟังว่าพวกเราทั้งหลายที่มาบวชเป็นพระนี้แต่ก่อนเป็นฆราวาสก็สมมุติเป็นฆราวาสมาสวดสมมุติให้เป็นพระก็เลยเป็นพระแต่เป็นพระเณรเพียงสมมุติพระแท้ๆยังไม่เป็นเป็นเพียงสุมมติยังไม่เป็นวิมุตตินี่ถ้าหากว่าเรามาปฏิบัติให้จิตหลุดพ้นจากอาสวะทั้งหลายเหล่านี้เป็นขั้นๆไปตั้งแต่ขั้นโสดาสกิทาคามีอนาคามีไปจนถึงพระอรหันต์นั้นเป็นเรื่องละกิเลสแล้วแต่แม้เป็นพระอรหันต์แล้วก็ยังเป็นเรื่องสมมุติอยู่นั่นเองคือสมมุติอยู่ว่าเป็นพระอรหันต์อันนั้นเป็นพระแท้ครั้งแรกก็สมมุติอย่างนี้คือสมมุติว่าเป็นพระแล้วก็จะละกิเลสเลยได้ไหม?ก็ไม่ได้เหมือนกันกับเกลือนี่แหละสมมุติว่าเรากำดินทรายมาสักกำหนึ่งเอามาสมมุติว่าเป็นเกลือมันเป็นเกลือไหมล่ะ?ก็เป็นอยู่แต่เป็นเกลือโดยสมมุติไม่ใช่เกลือแท้ๆจะเอาไปใส่แกงมันก็ไม่มีประโยชน์ถ้าจะว่าเป็นเกลือแท้มันก็เปล่าทั้งนั้นแหละนี่เรียกว่าสมมุติ

ทำไมจึงสมมุติ? เพราะว่าเกลือไม่มีอยู่ที่นั่นมันมีแต่ดินทรายถ้าเอาดินทรายมาสมมุติว่าเป็นเกลือมันก็เป็นเกลือให้อยู่เป็นเกลือโดยฐานที่สมมุติไม่เป็นเกลือจริงคือมันก็ไม่เค็มใช้สำเร็จประโยชน์ไม่ได้มันสำเร็จประโยชน์ได้เป็นบางอย่างคือในขั้นสมมุติไม่ใช่ในขั้นวิมุตติ.  ชื่อว่าวิมุตตินั้นก็สมมุตินี้แหละเรียกขึ้นมาแต่ว่าสิ่งทั้งหลายเหล่านั้นมันหลุดพ้นจากสมมุติแล้วหลุดไปแล้วมันเป็นวิมุตติแล้วแต่ก็ยังเอามาสมมุติให้เป็นวิมุตติอยู่อย่างนี้แหละมันก็เป็นเรื่องเท่านี้จะขาดสมมุตินี้ได้ไหม? ก็ไม่ได้ถ้าขาดสมมุตินี้แล้วก็จะไม่รู้จักการพูดจาไม่รู้จักต้นไม่รู้จักปลายเลยไม่มีภาษาจะพูดกัน.  ฉะนั้นสมมุตินี้ก็มีประโยชน์คือประโยชน์ที่สมมุติขึ้นมาให้เราใช้กันเช่นว่าคนทุกคนก็มีชื่อต่างกันแต่ว่าเป็นคนเหมือนกันถ้าหากไม่มีการตั้งชื่อเรียกกันก็จะไม่รู้ว่าพูดกันให้ถูกคนได้อย่างไรเช่นเราอยากจะเรียกใครสักคนหนึ่งเราก็เรียกว่า "คนคน" ก็ไม่มีใครมามันก็ไม่สำเร็จประโยชน์เพราะต่างก็เป็นคนด้วยกันทุกคนแต่ถ้าเราเรียก"จันทร์มานี่หน่อย"จันทร์ก็ต้องมาคนอื่นก็ไม่ต้องมามันสำเร็จประโยชน์อย่างนี้ได้เรื่องได้ราวฉะนั้นได้ข้อประพฤติปฏิบัติอันเกิดจากสมมุติอันนี้ก็ยังมีอยู่

ดังนั้นถ้าเข้าใจในเรื่องสมมุติเรื่องวิมุตติให้ถูกต้องมันก็ไปได้สมมุตินี้ก็เกิดประโยชน์ได้เหมือนกันแต่ความจริงแท้แล้วมันไม่มีอะไรอยู่ที่นั่นแม้ตลอดว่าคนก็ไม่มีอยู่ที่นั่นเป็นสภาวธรรมอันหนึ่งเท่านั้นเกิดมาด้วยเหตุด้วยปัจจัยของมันเจริญเติบโตด้วยเหตุด้วยปัจจัยของมันให้ตั้งอยู่ได้พอสมควรเท่านั้นอีกหน่อยมันก็บุบสลายไปเป็นธรรมดาใครจะห้ามก็ไม่ได้จะปรับปรุงอะไรก็ไม่ได้มันเป็นเพียงเท่านั้นอันนี้ก็เรียกว่าสมมุติถ้าไม่มีสมมุติก็ไม่มีเรื่องมีราวไม่มีเรื่องที่จะปฏิบัติไม่มีเรื่องที่จะมีการมีงานไม่มีชื่อเสียงเลยไม่รู้จักภาษากันฉะนั้นสมมุติบัญญัตินี้ตั้งขึ้นมาเพื่อให้เป็นภาษาให้ใช้กันสะดวก.  เหมือนกับเงินนี่แหละสมัยก่อนธนบัตรมันไม่มีหรอกมันก็เป็นกระดาษอยู่ธรรมดาไม่มีราคาอะไรในสมัยต่อมาท่านว่าเงินอัฐเงินตรามันเป็นก้อนวัตถุเก็บรักษายากก็เลยเปลี่ยนเสียเอาธนบัตรเอากระดาษนี้มาเปลี่ยนเป็นเงินก็เป็นเงินให้เราอยู่ต่อนี้ไปถ้ามีพระราชาองค์ใหม่เกิดขึ้นมาสมมุติไม่ชอบธนบัตรกระดาษเอาขี้ครั่งก็ได้มาทำให้มันเหลวแล้วมาพิมพ์เป็นก้อนๆสมมุติว่าเป็นเงินเราก็จะให้ขี้ครั่งกันทั้งหมดทั่วประเทศเป็นหนี้เป็นสินกันก็เพราะก้อนขี้ครั่งนี้แหละอย่าว่าแต่เพียงก้อนขี้ครั่งเลยเอาก้อนขี้ไก่มาแปรให้มันเป็นเงินมันก็เป็นได้ทีนี้ขี้ไก่ก็จะเป็นเงินไปหมดจะฆ่ากันแย่งกันก็เพราะก้อนขี้ไก่เรื่องของมันเป็นเรื่องแค่นี้

แม้เขาจะเปลี่ยนเป็นรูปใหม่มาถ้าพร้อมกันสมมุติขึ้นแล้วมันก็เป็นขึ้นมาได้มันเป็นสมมุติอย่างนั้นอันนี้สิ่งที่ว่าเป็นเงินนั้นมันเป็นอะไรก็ไม่รู้จักเรื่องแร่ต่างๆที่ว่าเป็นเงินจริงๆแล้วจะเป็นเงินหรือเปล่าก็ไม่รู้เห็นแร่อันนั้นเป็นมาอย่างนั้นก็เอามาสมมุติมันขึ้นมามันก็เป็นถ้าพูดเรื่องโลกแล้วมันก็มีแค่นี้สมมุติอะไรขึ้นมาแล้วมันก็เป็นเพราะมันอยู่กับสมมุติเหล่านี้แต่ว่าจะเปลี่ยนให้เป็นวิมุตติให้คนรู้จักวิมุตติอย่างจริงจังนั้นมันยาก.  เรือนเราบ้านเราข้าวของเงินทองลูกหลานเราเหล่านี้ก็สมมุติว่าลูกเราเมียเราพี่เราน้องเราอย่างนี้เป็นฐานที่สมมุติกันขึ้นมาทั้งนั้นแต่ความเป็นจริงแล้วถ้าพูดตามธรรมะท่านว่าไม่ใช่ของเราก็ฟังไม่ค่อยสบายหูสบายใจเท่าใดเรื่องของมันก็เป็นอย่างนั้นจริงๆถ้าไม่สมมุติขึ้นมาก็ไม่มีราคาสมมุติว่าไม่มีราคาก็ไม่มีราคาสมมุติให้มีราคาขึ้นมาก็มีราคาขึ้นมามันก็เป็นเช่นนั้นฉะนั้นสมมุตินี้ก็ดีอยู่ถ้าเรารู้จักใช้มันให้รู้จักใช้มัน

อย่างสกลร่างกายของเรานี้ก็เหมือนกันไม่ใช่เราหรอกมันเป็นของสมมุติจริงๆแล้วจะหาตัวตนเราเขาแท้มันก็ไม่มีมีแต่ธรรมธาตุอันหนึ่งเท่านี้แหละมันเกิดแล้วก็ตั้งอยู่แล้วก็ดับไปทุกอย่างมันก็เป็นอย่างนี้ไม่มีเรื่องอะไรที่เป็นจริงเป็นจังของมันแต่ว่าสมควรที่เราจะต้องใช้มัน.  อย่างว่าเรามีชีวิตอยู่ได้นี้เพราะอะไร? เพราะอาหารการกินของเราที่เป็นอยู่ถ้าหากว่าชีวิตเราอยู่กับอาหารการกินเป็นเครื่องหล่อเลี้ยงเป็นปัจจัยจำเป็นเราก็ต้องใช้ใช้สิ่งเหล่านี้ให้มันสำเร็จประโยชน์ในความเป็นอยู่ของเราเหมือนกับพระพุทธเจ้าท่านทรงสอนพระเริ่มต้นจริงๆท่านก็สอนเรื่องปัจจัยสี่เรื่องจีวรเรื่องบิณฑาตเรื่องเสนาสะเรื่องเภสัชยาบำบัดโรคท่านให้พิจารณาถ้าเราไม่ได้พิจารณาตอนเช้ายามเย็นมันล่วงกาลมาแล้วก็ให้พิจารณาเรื่องอันนี้

ทำไมท่านจึงให้พิจารณาบ่อยๆพิจารณาให้รู้จักว่ามันเป็นปัจจัยสี่เครื่องหล่อเลี้ยงร่างกายของเรานักบวชก็ต้องมีผ้านุ่งผ้าห่มอาหารการขบฉันยารักษาโรคมีที่อยู่อาศัยเมื่อเรามีชีวิตอยู่เราจะหนีจากสิ่งเหล่านี้ไม่ได้ถ้าอาศัยสิ่งเหล่านี้เป็นอยู่ท่านทั้งหลายจะได้ใช้ของเหล่านี้จนตลอดชีวิตของท่านแล้วท่านอย่าหลงนะอย่าหลงสิ่งเหล่านี้มันเป็นเพียงเท่านี้มีผลเพียงเท่านี้.  เราจะต้องอาศัยสิ่งเหล่านี้ไปจึงอยู่ได้ถ้าไม่อาศัยสิ่งใดสิ่งหนึ่งจะบำเพ็ญภาวนาจะสวดมนต์ทำวัตรจะนั่งพิจารณากรรมฐานก็จะสำเร็จประโยชน์ให้ท่านไม่ได้ในเวลานี้จะต้องอาศัยสิ่งเหล่านี้อยู่ฉะนั้นท่านทั้งหลายอย่าไปติดสิ่งเหล่านี้อย่าไปหลงสมมุติอันนี้อย่าไปติดปัจจัยสี่อันนี้มันเป็นปัจจัยให้ท่านอยู่ไปอยู่ไปพอถึงคราวมันก็เลิกจากกันไปถึงแม้มันจะเป็นเรื่องสมมุติก็ต้องรักษาให้มันอยู่ถ้าไม่รักษามันก็เป็นโทษเช่นถ้วยใบหนึ่งในอนาคตถ้วยมันจะต้องแตกแตกก็ช่างมันแต่ขณะที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ขอให้ท่านรักษาถ้วยใบนี้ไว้ให้ดีเพราะเป็นเครื่องใช้ของท่านถ้าถ้วยใบนี้แตกท่านก็ลำบากแต่ถึงแม้ว่าจะแตกก็ขอให้เป็นเรื่องสุดวิสัยที่มันแตกไป

ปัจจัยสี่ที่พระพุทธเจ้าท่านสอนให้พิจารณานี้ก็เหมือนกันเป็นปัจจัยส่งเสริมเป็นเครื่องอาศัยของบรรพชิตให้ท่านทั้งหลายรู้จักมันอย่าไปยึดมั่นหมายมั่นมันจนเป็นก้อนกิเลสตัณหาเกิดขึ้นในดวงจิตดวงใจของท่านจนเป็นทุกข์เอาแค่ใช้ชีวิตให้มันเป็นประโยชน์เท่านี้ก็พอแล้ว.  เรื่องสมมุติกับวิมุตติมันก็เกี่ยวข้องกันอย่างนี้เรื่อยไปฉะนั้นถ้าหากว่าใช้สมมุติอันนี้อยู่อย่าไปวางอกวางใจว่ามันเป็นของจริงจริงโดยสมมุติเท่านั้นถ้าเราไปยึดมั่นหมายมั่นก็เกิดทุกข์ขึ้นมาเพราะเราไม่รู้เรื่องอันนี้ตามเป็นจริงเรื่องมันจะถูกจะผิดก็เหมือนกันบางคนก็เห็นผิดเป็นถูกเห็นถูกเป็นผิดเรื่องผิดเรื่องถูกไม่รู้ว่าเป็นของใครต่างคนต่างก็สมมุติขึ้นมาว่าถูกว่าผิดอย่างนี้แหละเรื่องทุกเรื่องก็ควรให้รู้

พระพุทธเจ้าท่านกลัวว่ามันจะเป็นทุกข์ถ้าหากว่าถกเถียงกันเรื่องทั้งหลายเหล่านี้มันจบไม่เป็นคนหนึ่งว่าถูกคนหนึ่งว่าผิดคนหนึ่งว่าผิดคนหนึ่งว่าถูกอย่างนี้แต่ความจริงแล้วเรื่องถูกเรื่องผิดนั้นน่ะเราไม่รู้จักเลยเอาแต่ว่าให้เรารู้จักใช้ให้มันสบายทำการงานให้ถูกต้องอย่าให้มันเบียดเบียนตนเองและเบียดเบียนผู้อื่นให้มันเป็นกลางๆไปอย่างนี้มันก็สำเร็จประโยชน์ของเรา.  รวมแล้วส่วนสมมุติก็ดีส่วนวิมุตติก็ดีล้วนแต่เป็นธรรมะแต่ว่ามันเป็นของยิ่งหย่อนกว่ากันแต่มันก็เป็นไวพจน์ซึ่งกันและกันเราจะรับรองแน่นอนว่าอันนี้ให้เป็นอันนี้จริงๆอย่างนั้นไม่ได้ฉะนั้นพระพุทธเจ้าท่านจึงให้วางไว้ว่า"มันไม่แน่"ถึงจะชอบมากแค่ไหนก็ให้รู้ว่ามันไม่แน่นอนถึงจะไม่ชอบมากแค่ไหนก็ให้เข้าใจว่าอันนี้ไม่แน่นอนมันก็ไม่แน่นอนอย่างนั้นจริงๆแล้วปฏิบัติจนเป็นธรรมะ

อดีตก็ตามอนาคตก็ตามปัจจุบันก็ตามเรียกว่าปฏิบัติธรรมะแล้วที่มันจบก็คือที่มันไม่มีอะไรที่มันละมันวางมันวางภาระที่มันจบจะเปรียบเทียบให้ฟังอย่างคนหนึ่งว่าธงมันเป็นอะไรมันจึงปลิวพริ้วไปคงเป็นเพราะมีลมอีกคนหนึ่งว่ามันเป็นเพราะมีธงต่างหากอย่างนี้ก็จบลงไม่ได้สักทีเหมือนกันกับไก่เกิดจากไข่ไข่เกิดจากไก่อย่างนี้แหละมันไม่มีหนทางจบคือมันหมุนไปหมุนไปตามวัฏฏะของมัน.  ทุกสิ่งสารพัดนี้ ก็เรียกสมมุติขึ้นมามันเกิดจากสมมุติขึ้นมา ก็ให้รู้จักสมมุติให้รู้จักบัญญัติถ้ารู้จักสิ่งทั้งหลายเหล่านี้ ก็รู้จักเรื่องอนิจจังเรื่องทุกขังเรื่องอนัตตามันเป็นอารมณ์ตรงต่อพระนิพพานเลย อันนี้เช่นการแนะนำพร่ำสอนให้ความเข้าใจกับคนแต่ละคนนี้มันก็ยากอยู่บางคนมีความคิดอย่างหนึ่งพูดให้ฟังก็ว่าไม่ใช่พูดความจริงให้ฟังเท่าไรก็ว่าไม่ใช่ฉันเอาถูกของฉันคุณเอาถูกของคุณมันก็ไม่มีทางจบแล้วมันเป็นทุกข์ก็ยังไม่วางก็ยังไม่ปล่อยมัน

อาตมาเคยเล่าให้ฟังครั้งหนึ่งว่าคนสี่คนเดินเข้าไปในป่าได้ยินเสียงไก่ขัน"เอ๊กอี๊เอ้กเอ้ก"ต่อกันไปคนหนึ่งก็เกิดปัญญาขึ้นมาว่าเสียงขันนี้ใครว่าไก่ตัวผู้หรือไก่ตัวเมียสามคนรวมหัวกันว่าไก่ตัวเมียส่วนคนเดียวนั้นก็ว่าไก่ตัวผู้ขันเถียงกันไปอยู่อย่างนี้แหละไม่หยุดสามคนว่าไก่ตัวเมียขันคนเดียวว่าไก่ตัวผู้ขัน "ไก่ตัวเมียจะขันได้อย่างไร?" "ก็มันมีปากนี่" สามคนตอบคนคนเดียวนั้นเถียงจนร้องไห้ความจริงแล้วไก่ตัวผู้นั่นแหละขันจริงๆตามสมมุติเขาแต่สามคนนั้นว่าไม่ใช่ว่าเป็นไก่ตัวเมียเถียงกันไปจนร้องไห้เสียอกเสียใจมากผลที่สุดแล้วมันก็ผิดหมดทุกคนนั่นแหละที่ว่าไก่ตัวผู้ไก่ตัวเมียก็เป็นสมมุติเหมือนกัน

ถ้าไปถามไก่ว่า "เป็นตัวผู้หรือ" มันก็ไม่ตอบ "เป็นไก่ตัวเมียหรือ" มันก็ไม่ให้เหตุผลว่าอย่างไรแต่แรกเคยสมมุติบัญญัติว่ารูปลักษณะอย่างนี้เป็นไก่ตัวผู้รูปลักษณะอย่างนั้นเป็นไก่ตัวเมียรูปลักษณะอย่างนี้เป็นไก่ตัวผู้มันต้องขันอย่างนี้ตัวเมียต้องขันอย่างนั้นอันนี้มันเป็นสมมุติติดอยู่ในโลกเรานี้ความเป็นจริงของมันมันไม่มีไก่ตัวผู้ไก่ตัวเมียหรอกถ้าพูดตามความสมมุติในโลกก็ถูกตามคนเดียวนั้นแต่เพื่อนสามคนไม่เห็นด้วยเขาว่าไม่ใช่เถียงกันไปจนร้องไห้มันก็ไม่เกิดประโยชน์อะไรมันก็เรื่องเพียงเท่านี้

ฉะนั้นพระพุทธเจ้าท่านจึงว่าอย่าไปยึดมั่นถือมั่นมันไม่ยึดมั่นถือมั่นทำไมจะปฏิบัติได้? ปฏิบัติไปเพราะความไม่ยึดมั่นถือมั่นนี่จะเอาปัญญาแทนเข้าไปในที่นี้ยากลำบากนี่แหละที่ไม่ให้ยึดมันจึงเป็นของยากมันต้องอาศัยปัญญาแหลมคมเข้าไปพิจารณามันจึงไปกันได้อนึ่งถ้าคิดไปแล้วเพื่อบรรเทาทุกข์ลงไปไม่ว่าผู้มีน้อยหรือมีมากหรอกเป็นกับปัญญาของคนก่อนที่มันจะทุกข์มันจะสุขมันจะสบายมันจะไม่สบายมันจะล่วงทุกข์ทั้งหลายได้เพราะปัญญาให้มันเห็นตามเป็นจริงของมัน

ฉะนั้นพระพุทธเจ้าท่านให้อบรมให้พิจารณาให้ภาวนาภาวนา ก็คือให้พยายามแก้ปัญญาทั้งหลายเหล่านี้ ให้ถูกต้องตามเรื่องของมันเรื่องของมันเป็นอยู่อย่างนี้ คือเรื่องเกิดเรื่องแก่เรื่องเจ็บเรื่องตายมันเป็นเรื่องของธรรมดาธรรมดาแท้ๆมันเป็นอยู่อย่างนี้ของมันท่านจึงให้พิจารณาอยู่เรื่อยๆให้ภาวนาความเกิดความแก่ความเจ็บความตายบางคนไม่เข้าใจไม่รู้จะพิจารณามันไปทำไมเกิดก็รู้จักว่าเกิดอยู่ตายก็รู้จักว่าตายอยู่นั่นแหละมันเป็นเรื่องของธรรมดาเหลือเกินมันเป็นเรื่องความจริงเหลือเกิน ถ้าหากว่าผู้ใดมาพิจารณาแล้วพิจารณาอีกอยู่อย่างนี้มันก็เห็นเมื่อมันเห็นมันก็ค่อยแก้ไขไปถึงหากว่ามันจะมีความยึดมั่นหมายมั่นอยู่ก็ดีถ้าเรามีปัญญาเห็นว่ามันเป็นเรื่องธรรมดามันก็บรรเทาทุกข์ไปได้ฉะนั้นจงศึกษาธรรมะเพื่อแก้ทุกข์

ในหลักพุทธศาสนานี้ก็ไม่มีอะไรมีแต่เรื่องทุกข์เกิดกับทุกข์ดับเรื่องทุกข์จะเกิดเรื่องทุกข์จะดับเท่านั้นท่านจึงจัดเป็นสัจจธรรมถ้าไม่รู้มันก็เป็นทุกข์เรื่องจะเอาทิฐิมานะมาเถียงกันนี้ก็ไม่มีวันจบหรอกมันไม่จบมันไม่สิ้นเรื่องที่จะให้จิตใจเราบรรเทาทุกข์สบายๆนั้นเราก็ต้องพิจารณาดูเรื่องที่เราผ่านมาเรื่องปัจจุบันและอนาคตที่มันเป็นไปเช่นว่าพูดถึงความเกิดความแก่ความเจ็บความตายทำยังไงมันจึงจะไม่ให้เป็นห่วงเป็นใยกันก็เป็นห่วงเป็นใยอยู่เหมือนกันแต่ว่าถ้าหากบุคคลมาพิจารณารู้เท่าตามความเป็นจริงทุกข์ทั้งหลายก็จะบรรเทาลงไปเพราะไม่ได้กอดทุกข์ไว้

ความสงบที่หลงคือว่าไม่ค่อยรู้เนื้อรู้ตัวเห็นว่าถึงที่สุดแล้ว ก็ไม่ค้นคว้าอะไรอีกต่อไปจึงเป็นอันตรายเป็นข้าศึกในชั้นนั้นอันนี้เป็นอันตรายห้ามปัญญาไม่ให้เกิด

ขอขอบคุณ ที่มา : http://www.ajahnchah.org 

“อหิริกะและอโนตตัปปะ เป็นธรรมที่ไม่คุ้มครองตนและโลก”

“อหิริกะและอโนตตัปปะ เป็นธรรมที่ไม่คุ้มครองตนและโลก”

คำว่า “อหิริกะ” ได้แก่ ความไม่ละอาย,  ท่านแถลงรายละเอียดไว้อย่างนี้ว่า “ความไม่ละอายด้วยสิ่งที่ควรจะละอาย”

คำว่า “อโนตตัปปะ” ได้แก่ อาการที่ไม่หวาดกลัว,  ท่านแถลงรายละเอียดไว้อย่างนี้ว่า “ความไม่สะดุ้งกลัวด้วยสิ่งที่ควรจะสะดุ้งกลัว”

“ส่วน หิริและโอตตัปปะ เป็นธรรมที่คุ้มครองตนและโลก”

คำว่า “หิริ โอตตัปปะ” ได้แก่ ความละอายและความสะดุ้งกลัว,  ท่านแถลงรายละเอียดไว้อย่างนี้ว่า “ความละอายด้วยสิ่งที่ควรละอาย ความสะดุ้งกลัวด้วยสิ่งที่ควรสะดุ้งกลัว”

อีกประการหนึ่ง บรรดาธรรม ๒ อย่างนี้ หิริมีสมุฏฐานจากภายใน  โอตตัปปะมีสมุฏฐานจากภายนอก  หิริมีตนเป็นใหญ่  โอตตัปปะมีโลกเป็นใหญ่  หิริตั้งขึ้นเพราะสภาวะคือความละอายใจ  ส่วนโอตตัปปะตั้งขึ้นเพราะสภาวะคือความกลัว.

สาระธรรมจากสังคีติสูตรและอรรถกถา (ทุกวณฺณนา)

พระมหาวัชระ เชยรัมย์, 27/2/64


วันเสาร์ที่ 27 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564

“เมื่อเจอกับปัญหาอย่าพึงถอดใจ”

“เมื่อเจอกับปัญหาอย่าพึงถอดใจ”

แท้จริง ปัญหา คือข้อขัดข้อง หรือข้อที่ต้องพิจารณาแก้ไข เป็นสิ่งที่คอยเข้าไปขัดขวาง คอยกีดกั้น ทำให้การทำงานของเราขัดข้อง ลำบากมากขึ้น  แต่ถ้าเราไม่ยอมถอดใจ ไม่ถอยกลางคัน ไม่ยอมแพ้ ไม่ท้อถอย ทำทุกอย่างที่อยู่ตรงหน้าให้ดีที่สุด ไม่นานมันก็สำเร็จจนได้

ดังพระพุทธพจน์ว่า  “วายเมเถว ปุริโส ยาว อตฺถสฺส นิปฺปทา” แปลว่า “บุรุษพึงพยายามไปจนกว่าจะสำเร็จประโยชน์” (สํ.ส. ๑๕/๓๓๐)

คำว่า บุรุษ ในที่นี้ ไม่ได้หมายถึง ผู้ชาย แต่หมายถึงมนุษย์ทั้งหมดทั้งชายและหญิง หรือหมายถึงคนทั่ว ๆ ไป ทุกเพศทุกวัยนั่นเอง

การที่เราได้เกิดมาเป็นมนุษย์นี้ เกิดมาได้ด้วยบุญที่ได้สั่งสมมาอย่างมาก และการเกิดมาเป็นมนุษย์ ก็มีเป้าหมายคือ เกิดมาเพื่อสร้างบารมี.  มนุษย์เรานี้มีความพิเศษกว่าสัตว์ดิรัจฉาน คือเรามีปัญญา เราสามารถคิดและสร้างสิ่งต่าง ๆ ได้ตามสิ่งที่คิด ความเจริญก้าวหน้าต่าง ๆ ที่มีอยู่บนโลกมนุษย์นี้ ล้วนเกิดมาจากความสามารถของมนุษย์ทั้งสิ้น

มนุษย์เราต่างจากสัตว์ดิรัจฉานตรงนี้เอง ดังนั้น จึงสามารถกล่าวได้ว่า มนุษย์เราเกิดมาเพื่อสร้าง แต่คำว่า สร้าง ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงสร้างวัตถุอย่างที่เราเห็น ๆ กันอยู่ แต่หมายถึง การสร้างบารมี

บารมี แปลว่า คุณงามความดีที่จะทำให้เราถึงฝั่ง ซึ่งคำว่า ฝั่ง หมายถึง พระนิพพาน อันเป็นเป้าหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนา

ดังนั้น เมื่อได้เกิดมาเป็นมนุษย์แล้ว ก็อย่าให้เสียชาติเกิด จงเร่งสร้างบารมีเพื่อเป้าหมายสูงสุดของเรา คือจงหมั่นปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานเพื่อให้ถึงฝั่งคือพระนิพพานเถิด


ธรรมบท หรือ ส่วนแห่งธรรม ที่ทำให้ได้บรรลุฌานวิปัสสนามรรคผลและนิพพาน มี ๔ อย่าง

ธรรมบท หรือ ส่วนแห่งธรรม ที่ทำให้ได้บรรลุฌานวิปัสสนามรรคผลและนิพพาน มี ๔ อย่าง

๑. ความไม่เพ่งเล็ง (อนภิชฌา) คือความไม่โลภ หรือการบรรลุฌานวิปัสสนามรรคผลและนิพพานโดยมีความไม่โลภเป็นใหญ่

๒. ความไม่พยาบาท (อพยาบาท) คือความไม่โกรธ หรือการบรรลุฌานวิปัสสนามรรคผลและนิพพานโดยมีเมตตาเป็นหลัก

๓. ความระลึกชอบ (สัมมาสติ) คือการตั้งสติมั่น หรือการบรรลุฌานวิปัสสนามรรคผลและนิพพานโดยมีสติเป็นหลัก

๔. ความตั้งใจไว้ชอบ (สัมมาสมาธิ) คือสมาบัติ หรือการบรรลุฌานวิปัสสนามรรคผลและนิพพานด้วยอำนาจสมาบัติ ๘

เพราะฉะนั้น ผู้ใดไม่โลภอยากได้ของเขา ไม่พยาบาทปองร้ายเขา มีความระลึกชอบ และมีความตั้งใจชอบ  ผู้นั้นย่อมเป็นผู้มีน้ำใจเสียสละ มีจิตใจประเสริฐประกอบด้วยเมตตาในหมู่สัตว์ มีสติระลึกชอบก่อให้เกิดสมาธิสร้างปัญญาให้รู้แจ้ง จึงเป็นผู้มีจิตที่มีคุณภาพสามารถบรรลุถึงมรรคผลนิพพานได้

สาระธรรมจากสังคีติสูตรและอรรถกถา (จตุกกวณฺณนา)

พระมหาวัชระ เชยรัมย์, 14/2/64




 “ไม่ควรสันโดษในการอบรมกุศลธรรมและความเพียรในกุศลธรรมนั้นก็ไม่ควรท้อถอย”


 “ไม่ควรสันโดษในการอบรมกุศลธรรมและความเพียรในกุศลธรรมนั้นก็ไม่ควรท้อถอย”

๑. ความเป็นผู้ไม่สันโดษในธรรมอันเป็นกุศล คือความปรารถนาที่จะให้เจริญยิ่งๆ ขึ้นไปของท่านผู้ยังไม่พอใจด้วยการอบรมกุศลธรรม ที่จริง บุคคลผู้พรั่งพร้อมด้วยความไม่สันโดษในกุศลธรรมนั้น บำเพ็ญศีลแล้วย่อมยังฌานให้เกิดขึ้น, ได้ฌานแล้ว ย่อมเริ่มวิปัสสนา, เริ่มวิปัสสนาแล้ว ยังไม่บรรลุพระอรหัต ย่อมไม่ย่อหย่อนเสียในระหว่างกลาง

๒. ความเป็นผู้ไม่ท้อถอยในการตั้งความเพียร คืออาการที่ยังไม่บรรลุพระอรหัตแล้ว ไม่ท้อถอยในความเพียรที่ริเริ่มขึ้น ด้วยอำนาจชาคริยานุโยค (ชาคริยานุโยค คือการประกอบความเพียรเพื่อจะชำระใจให้หมดจด โดยไม่เห็นแก่นอน) ที่ทำวันคืนหนึ่งให้เป็น ๖ ส่วนที่ท่านกล่าวไว้อย่างนี้ว่า “การทำโดยตั้งใจ การทำติดต่อกัน การทำไม่หยุด การประพฤติไม่ย่อหย่อน ไม่ทอดทิ้งความพอใจ การไม่ทอดธุระ การเสพคุ้น การทำให้มีขึ้น การทำให้มาก ในการเจริญกุศลธรรมทั้งหลาย”

ความสำเร็จจะเกิดขึ้นได้เพราะความเพียรและความเพียรในกุศลธรรมนั้นไม่ควรท้อถอยหรือสันโดษ

สาระธรรมจากสังคีติสูตรและอรรถกถา (ทุกวณฺณนา)

พระมหาวัชระ เชยรัมย์, 17/2/64


 “ทำไมพวกเราจึงต้องศึกษาภาษาบาลีหรือศึกษาพระธรรมวินัย”

“ทำไมพวกเราจึงต้องศึกษาภาษาบาลีหรือศึกษาพระธรรมวินัย”

เพราะโดยมาก เมื่อครูผู้เป็นเจ้าของลัทธิหรือพระศาสดาผู้เป็นเจ้าของศาสนาได้ทำกาละกิริยาไปแล้วไม่นานนัก พวกลูกศิษย์ก็มักจะแตกกัน เกิดแยกกันเป็นสองพวก เกิดบาดหมางกัน เกิดการทะเลาะวิวาทกันขึ้น เสียดแทงกันและกันด้วยหอกคือปากอยู่ว่า “ท่านไม่รู้ทั่วถึงธรรมวินัยนี้ ข้าพเจ้ารู้ทั่วถึง  ท่านจักรู้ทั่วถึงธรรมวินัยนี้ได้อย่างไร  ท่านปฏิบัติผิด ข้าพเจ้าปฏิบัติถูก  ถ้อยคำของข้าพเจ้าเป็นประโยชน์ ของท่านไม่เป็นประโยชน์  คำที่ควรจะกล่าวก่อน ท่านกลับกล่าวภายหลัง  คำที่ควรจะกล่าวภายหลัง ท่านกลับกล่าวก่อน  ข้อที่ท่านช่ำชองมาผันแปรไปแล้ว ข้าพเจ้าจับผิดวาทะของท่านได้แล้ว ข้าพเจ้าข่มท่านได้แล้ว ท่านจงถอนวาทะเสีย มิฉะนั้นจงแก้ไขเสีย ถ้าสามารถ ดังนี้”

ท่านอธิบายว่า เห็นจะมีแต่ความตายอย่างเดียวเท่านั้นที่จะทำให้พวกลูกศิษย์ของครูผู้เป็นเจ้าลัทธิหรือของพระศาสดาผู้เป็นเจ้าของศาสนาเหล่านั้นจะเลิกทะเลาะกัน ถึงพวกสาวกที่เป็นคฤหัสถ์ก็มีอาการเบื่อหน่าย คลายความรัก รู้สึกท้อถอยไปด้วย

เพราะฉะนั้น พวกเราผู้เป็นสาวกจะเป็นพระภิกษุสามเณรก็ดี เป็นอุบาสกอุบาสิกาก็ดี ต้องศึกษาภาษาบาลีหรือศึกษาพระธรรมวินัย ทั้งนี้เพราะพระธรรมวินัยอันพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสไว้ดีแล้ว ประกาศไว้ดีแล้ว เป็นธรรมที่จะนำผู้ปฏิบัติให้ออกจากทุกข์ได้ เป็นไปเพื่อความสงบระงับ เป็นธรรมวินัยที่เป็นที่พึ่งอาศัยอันอุดมไปด้วยคุณที่สูงยิ่งๆขึ้นไปนั่นเอง.

ปล. ใกล้สอบบาลีสนามหลวงแล้วขอถวายกำลังใจแด่นักเรียนผู้จะสอบทุกรูป/ทุกคน

สาระธรรมจากสังคีติสูตรและอรรถกถา (ภินฺนนิคณฺฐวตฺถุวณฺณนา)

พระมหาวัชระ เชยรัมย์, 19/2/64



ศาลอาญาฯ "ยกฟ้อง" อดีตพระพรหมดิลกแล้ว

ศาลอาญาฯ "ยกฟ้อง" อดีตพระพรหมดิลกแล้ว

เมื่อวันที่ 23 กุมภาพันธ์ 2564   ผู้สื่อข่าวรายงานว่า มีแถลงใบสำคัญคดีถึงที่สุด ระบุว่า ศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลางใบสำคัญฉบับนี้ออกให้ไว้เพื่อแสดงว่า คดีอาญาหมายเลขดำที่ อท. 196/2561 หมายเลขแดงที่ อก 122/562 ระหว่าง พนักงานอัยการสำนักงานอัยการสูงสุด โจทก์พระพรหมดิลก (เอื้อน กลิ่นสาลี) ที่ 1 กับพวกรวม 2 คน จำเลย เรื่อง ความผิดต่อพระราชบัญญัติ ป้องกันและปราบปรามการฟอกงิน ความผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการ ศาลอาญาคดีทุจริตและ ประพฤติชอบกลางได้ถอนคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ เมื่อวันที่ 23 กันยายน พุทธศักราช 2563 คดีจึงถึงที่สุด ออกให้ไว้ ณ วันที่ 23 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2564

นายโกศล ใสสุวรรณ ทนายความของอดีตพระพรหมดิลก ได้ทำคำร้องขอออกหนังสือรับรองคดีถึงที่สุดต่อศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลาง เนื่องจากพนักงานอัยการ สำนักอัยการพิเศษฝ่ายคดีปราบปรามการทุจริต 1 โจทก์ มิได้ยื่นฎีกาภายในกำหนดระยะเวลาตามกฎหมาย คดีจึงถึงที่สุดแล้ว อดีตพระพรหมดิลก จึงมีความประสงค์ขอให้ศาลออกหนังสือรับรองคดีถึงที่สุด เพื่อประโยชน์แห่งความยุติธรรม ต่อมาเมื่อวันที่ 23 ก.พ. ศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลาง ได้ออกใบสำคัญคดีถึงที่สุด ระบุว่า ใบสำคัญฉบับนี้ออกให้ไว้เพื่อแสดงว่า คดีอาญาหมายเลขดำที่ อท.196/2561หมายเลขแดงที่ อท.122/2562 ระหว่างพนักงานอัยการ สำนักงานอัยการสูงสุด โจทก์ พระพรหมดิลก (เอื้อน กลิ่นสาลี) ที่ 1 กับพวกรวม 2 คน จำเลย เรื่อง ความผิดต่อพ.ร.บ.ป้องกันและปราบปรามการฟอกเงิน ความผิดต่อตำแหน่งหน้าที่ราชการ ศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบกลาง ได้อ่านคำพิพากษาศาลอุทธรณ์ เมื่อวันที่ 23 ก.ย. 2563 คดีจึงถึงที่สุด

นายโกศล กล่าวว่า ถือได้ว่าคดีนี้สิ้นสุดลงแล้ว ท่านอดีตพระพรหมดิลกกับพวกไม่มีความผิด อย่างไรก็ตามยังเหลืออีก 1 คดี คือความผิดฐานสนับสนุนเจ้าพนักงานกระทำผิด มาตรา 157 ซึ่งขณะนี้กำลังอยู่ในระหว่างการอุทธรณ์ ส่วนแนวทางในการดำเนินการเกี่ยวกับการขอคืนตำแหน่งต่างๆ นั้น ยังไม่ได้มีการหารือกัน ซึ่งอดีตพระพรหมดิลกก็ยังคงปฏิบัติศีลอยู่ที่วัดสามพระยา



ที่มา : https://siampongsnews.blogspot.com/2021/02/blog-post_23.html

Understanding Vinaya

A Dhammatalk by Ajahn Chah: Understanding Vinaya *1

This practice of ours is not easy. We may know some things but there is still much that we don't know. For example, when we hear teachings such as ''know the body, then know the body within the body''; or ''know the mind, then know the mind within the mind.'' If we haven't yet practiced these things, then when we hear them we may feel baffled. The Vinaya2 is like this. In the past I used to be a teacher3, but I was only a ''small teacher,'' not a big one. Why do I say a ''small teacher''? Because I didn't practice. I taught the Vinaya but I didn't practice it. This I call a small teacher, an inferior teacher. I say an ''inferior teacher'' because when it came to the practice I was deficient. For the most part my practice was a long way off the theory, just as if I hadn't learned the Vinaya at all.

However, I would like to state that in practical terms it's impossible to know the Vinaya completely, because some things, whether we know them or not, are still offenses. This is tricky. And yet it is stressed that if we do not yet understand any particular training rule or teaching, we must study that rule with enthusiasm and respect. If we don't know, then we should make an effort to learn. If we don't make an effort, that is in itself an offense.

For example, if you doubt... suppose there is a woman and, not knowing whether she is a woman or a man, you touch her4. You're not sure, but still go ahead and touch... that's still wrong. I used to wonder why that should be wrong, but when I considered the practice, I realized that a meditator must have sati, he must be circumspect. Whether talking, touching or holding things, he must first thoroughly consider. The error in this case is that there is no sati, or insufficient sati, or a lack of concern at that time.

Take another example: it's only eleven o'clock in the morning but at the time the sky is cloudy, we can't see the sun, and we have no clock. Now suppose we estimate that it's probably afternoon... we really feel that it's afternoon... and yet we proceed to eat something. We start eating and then the clouds part and we see from the position of the sun that it's only just past eleven. This is still an offense5. I used to wonder, ''Eh? It's not yet past mid-day, why is this an offense?''

An offense is incurred here because of negligence, carelessness, we don't thoroughly consider. There is a lack of restraint. If there is doubt and we act on the doubt, there is a dukkata6 offense just for acting in the face of the doubt. We think that it is afternoon when in fact it isn't. The act of eating is not wrong in itself, but there is an offense here because we are careless and negligent. If it really is afternoon but we think it isn't, then it's the heavier pācittiya offense. If we act with doubt, whether the action is wrong or not, we still incur an offense. If the action is not wrong in itself it is the lesser offense; if it is wrong then the heavier offense is incurred. Therefore the Vinaya can get quite bewildering.

At one time I went to see Venerable Ajahn Mun7. At that time I had just begun to practice. I had read the Pubbasikkhā8 and could understand that fairly well. Then I went on to read the Visuddhimagga, where the author writes of the Sīlaniddesa (Book of Precepts), Samādhiniddesa (Book of Mind-Training) and Paññānidesa (Book of Understanding).... I felt my head was going to burst! After reading that, I felt that it was beyond the ability of a human being to practice. But then I reflected that the Buddha would not teach something that is impossible to practice. He wouldn't teach it and he wouldn't declare it, because those things would be useful neither to himself nor to others. The Sīlaniddesa is extremely meticulous, the Samādhiniddesa more so, and the Paññāniddesa even more so! I sat and thought, ''Well, I can't go any further. There's no way ahead.'' It was as if I'd reached a dead-end.

At this stage I was struggling with my practice... I was stuck. It so happened that I had a chance to go and see Venerable Ajahn Mun, so I asked him: ''Venerable Ajahn, what am I to do? I've just begun to practice but I still don't know the right way. I have so many doubts I can't find any foundation at all in the practice.''

He asked, ''What's the problem?''

''In the course of my practice I picked up the Visuddhimagga and read it, but it seems impossible to put into practice. The contents of the Sīlaniddesa, Samādhiniddesa and Paññāniddesa seem to be completely impractical. I don't think there is anybody in the world who could do it, it's so detailed and meticulous. To memorize every single rule would be impossible, it's beyond me.''

He said to me: ''Venerable... there's a lot, it's true, but it's really only a little. If we were to take account of every training rule in the Sīlaniddesa that would be difficult... true.... But actually, what we call the Sīlaniddesa has evolved from the human mind. If we train this mind to have a sense of shame and a fear of wrong-doing, we will then be restrained, we will be cautious....

''This will condition us to be content with little, with few wishes, because we can't possibly look after a lot. When this happens our sati becomes stronger. We will be able to maintain sati at all times. Wherever we are we will make the effort to maintain thorough sati. Caution will be developed. Whatever you doubt don't say it, don't act on it. If there's anything you don't understand, ask the teacher. Trying to practice every single training rule would indeed be burdensome, but we should examine whether we are prepared to admit our faults or not. Do we accept them?''

This teaching is very important. It's not so much that we must know every single training rule, if we know how to train our own minds.

''All that stuff that you've been reading arises from the mind. If you still haven't trained your mind to have sensitivity and clarity you will be doubting all the time. You should try to bring the teachings of the Buddha into your mind. Be composed in mind. Whatever arises that you doubt, just give it up. If you don't really know for sure then don't say it or do it. For instance, if you wonder, 'Is this wrong or not?' - that is, you're not really sure - then don't say it, don't act on it, don't discard your restraint.''

As I sat and listened, I reflected that this teaching conformed with the eight ways for measuring the true teaching of the Buddha: Any teaching that speaks of the diminishing of defilements; which leads out of suffering; which speaks of renunciation (of sensual pleasures); of contentment with little; of humility and disinterest in rank and status; of aloofness and seclusion; of diligent effort; of being easy to maintain... these eight qualities are characteristics of the true Dhamma-Vinaya, the teaching of the Buddha. Anything in contradiction to these is not.

''If we are genuinely sincere we will have a sense of shame and a fear of wrong-doing. We will know that if there is doubt in our mind we will not act on it nor speak on it. The Sīlaniddesa is only words. For example, hiri-ottappa9 in the books is one thing, but in our minds it is another.''

Studying the Vinaya with Venerable Ajahn Mun I learned many things. As I sat and listened, understanding arose.

So, when it comes to the Vinaya I've studied considerably. Some days during the Rains Retreat I would study from six o'clock in the evening through till dawn. I understand it sufficiently. All the factors of āpatti10 which are covered in the Pubbasikkhā I wrote down in a notebook and kept in my bag. I really put effort into it, but in later times I gradually let go. It was too much. I didn't know which was the essence and which was the trimming, I had just taken all of it. When I understood more fully I let it drop off because it was too heavy. I just put my attention into my own mind and gradually did away with the texts.

However, when I teach the monks here I still take the Pubbasikkhā as my standard. For many years here at Wat Pah Pong it was I myself who read it to the assembly. In those days I would ascend the Dhamma-seat and go on until at least eleven o'clock or midnight, some days even one or two o'clock in the morning. We were interested. And we trained. After listening to the Vinaya reading we would go and consider what we'd heard. You can't really understand the Vinaya just by listening to it. Having listened to it you must examine it and delve into it further.

Even though I studied these things for many years my knowledge was still not complete, because there were so many ambiguities in the texts. Now that it's been such a long time since I looked at the books, my memory of the various training rules has faded somewhat, but within my mind there is no deficiency. There is a standard there. There is no doubt, there is understanding. I put away the books and concentrated on developing my own mind. I don't have doubts about any of the training rules. The mind has an appreciation of virtue, it won't dare do anything wrong, whether in public or in private. I do not kill animals, even small ones. If someone were to ask me to intentionally kill an ant or a termite, to squash one with my hand, for instance, I couldn't do it, even if they were to offer me thousands of baht to do so. Even one ant or termite! The ant's life would have greater value to me.

However, it may be that I may cause one to die, such as when something crawls up my leg and I brush it off. Maybe it dies, but when I look into my mind there is no feeling of guilt. There is no wavering or doubt. Why? Because there was no intention. Cetanāham bhikkhave sīlam vadāmi: ''Intention is the essence of moral training.'' Looking at it in this way I see that there was no intentional killing. Sometimes while walking I may step on an insect and kill it. In the past, before I really understood, I would really suffer over things like that. I would think I had committed an offense.

''What? There was no intention.'' ''There was no intention, but I wasn't being careful enough!'' I would go on like this, fretting and worrying.

So this Vinaya is something which can disturb practitioners of Dhamma, but it also has its value, in keeping with what the teachers say - ''Whatever training rules you don't yet know you should learn. If you don't know you should question those who do.'' They really stress this.

Now if we don't know the training rules, we won't be aware of our transgressions against them. Take, for example, a Venerable Thera of the past, Ajahn Pow of Wat Kow Wong Got in Lopburi Province. One day a certain Mahā11, a disciple of his, was sitting with him, when some women came up and asked,

''Luang Por! We want to invite you to go with us on an excursion, will you go?'' 

Luang Por Pow didn't answer. The Mahā sitting near him thought that Venerable Ajahn Pow hadn't heard, so he said,

''Luang Por, Luang Por! Did you hear? These women invited you to go for a trip.

'' He said, ''I heard.'' 

The women asked again, ''Luang Por, are you going or not?'' He just sat there without answering, and so nothing came of the invitation. When they had gone, the Mahā said, ''Luang Por, why didn't you answer those women?''

He said, ''Oh, Mahā, don't you know this rule? Those people who were here just now were all women. If women invite you to travel with them you should not consent. If they make the arrangements themselves that's fine. If I want to go I can, because I didn't take part in making the arrangements.''

The Mahā sat and thought, ''Oh, I've really made a fool of myself.''

The Vinaya states that to make an arrangement, and then travel together with, women, even though it isn't as a couple, is a pācittiya offense.

Take another case. Lay people would bring money to offer Venerable Ajahn Pow on a tray. He would extend his receiving cloth12, holding it at one end. But when they brought the tray forward to lay it on the cloth he would retract his hand from the cloth. Then he would simply abandon the money where it lay. He knew it was there, but he would take no interest in it, just get up and walk away, because in the Vinaya it is said that if one doesn't consent to the money it isn't necessary to forbid lay people from offering it. If he had desire for it, he would have to say, ''Householder, this is not allowable for a monk.'' He would have to tell them. If you have desire for it, you must forbid them from offering that which is unallowable. However, if you really have no desire for it, it isn't necessary. You just leave it there and go.

Although the Ajahn and his disciples lived together for many years, still some of his disciples didn't understand Ajahn Pow's practice. This is a poor state of affairs. As for myself, I looked into and contemplated many of Venerable Ajahn Pow's subtler points of practice.

The Vinaya can even cause some people to disrobe. When they study it all the doubts come up. It goes right back into the past... ''My ordination, was it proper13? Was my preceptor pure? None of the monks who sat in on my ordination knew anything about the Vinaya, were they sitting at the proper distance? Was the chanting correct?'' The doubts come rolling on... ''The hall I ordained in, was it proper? It was so small....'' They doubt everything and fall into hell.

So until you know how to ground your mind it's really difficult. You have to be very cool, you can't just jump into things. But to be so cool that you don't bother to look into things is wrong also. I was so confused I almost disrobed because I saw so many faults within my own practice and that of some of my teachers. I was on fire and couldn't sleep because of those doubts.

The more I doubted, the more I meditated, the more I practiced. Wherever doubt arose I practiced right at that point. Wisdom arose. Things began to change. It's hard to describe the change that took place. The mind changed until there was no more doubt. I don't know how it changed, if I were to tell someone they probably wouldn't understand.

So I reflected on the teaching Paccattam veditabboviññūhi - the wise must know for themselves. It must be a knowing that arises through direct experience. Studying the Dhamma-Vinaya is certainly correct but if it's just the study it's still lacking. If you really get down to the practice you begin to doubt everything. Before I started to practice I wasn't interested in the minor offenses, but when I started practicing, even the dukkata offenses became as important as the pārājika offenses. Before, the dukkata offenses seemed like nothing, just a trifle. That's how I saw them. In the evening you could confess them and they would be done with. Then you could transgress them again. This sort of confession is impure, because you don't stop, you don't decide to change. There is no restraint, you simply do it again and again. There is no perception of the truth, no letting go.

Actually, in terms of ultimate truth, it's not necessary to go through the routine of confessing offenses. If we see that our mind is pure and there is no trace of doubt, then those offenses drop off right there. That we are not yet pure is because we still doubt, we still waver. We are not really pure so we can't let go. We don't see ourselves, this is the point. This Vinaya of ours is like a fence to guard us from making mistakes, so it's something we need to be scrupulous with.

If you don't see the true value of the Vinaya for yourself it's difficult. Many years before I came to Wat Pah Pong I decided I would give up money. For the greater part of a Rains Retreat I had thought about it. In the end I grabbed my wallet and walked over to a certain Mahā who was living with me at the time, setting the wallet down in front of him.

''Here, Mahā, take this money. From today onwards, as long as I'm a monk, I will not receive or hold money. You can be my witness.''

''You keep it, Venerable, you may need it for your studies''... The Venerable Mahā wasn't keen to take the money, he was embarrassed....

''Why do you want to throw away all this money?'' 

''You don't have to worry about me. I've made my decision. I decided last night.''

From the day he took that money it was as if a gap had opened between us. We could no longer understand each other. He's still my witness to this very day. Ever since that day I haven't used money or engaged in any buying or selling. I've been restrained in every way with money. I was constantly wary of wrongdoing, even though I hadn't done anything wrong. Inwardly I maintained the meditation practice. I no longer needed wealth, I saw it as a poison. Whether you give poison to a human being, a dog or anything else, it invariably causes death or suffering. If we see clearly like this we will be constantly on our guard not to take that ''poison.'' When we clearly see the harm in it, it's not difficult to give up.

Regarding food and meals brought as offerings, if I doubted them I wouldn't accept them. No matter how delicious or refined the food might be, I wouldn't eat it. Take a simple example, like raw pickled fish. Suppose you are living in a forest and you go on almsround and receive only rice and some pickled fish wrapped in leaves. When you return to your dwelling and open the packet you find that it's raw pickled fish... just throw it away14! Eating plain rice is better than transgressing the precepts. It has to be like this before you can say you really understand, then the Vinaya becomes simpler.

If other monks wanted to give me requisites, such as bowl, razor or whatever, I wouldn't accept, unless I knew them as fellow practicers with a similar standard of Vinaya. Why not? How can you trust someone who is unrestrained? They can do all sorts of things. Unrestrained monks don't see the value of the Vinaya, so it's possible that they could have obtained those things in improper ways. I was as scrupulous as this.

As a result, some of my fellow monks would look askance at me... ''He doesn't socialize, he won't mix...'' I was unmoved: ''Sure, we can mix when we die. When it comes to death we are all in the same boat,'' I thought. I lived with endurance. I was one who spoke little. If others criticized my practice I was unmoved. Why? Because even if I explained to them they wouldn't understand. They knew nothing about practice. Like those times when I would be invited to a funeral ceremony and somebody would say, ''Don't listen to him! Just put the money in his bag and don't say anything about it... don't let him know15.'' I would say, ''Hey, do you think I'm dead or something? Just because one calls alcohol perfume doesn't make it become perfume, you know. But you people, when you want to drink alcohol you call it perfume, then go ahead and drink. You must be crazy!''

The Vinaya, then, can be difficult. You have to be content with little, aloof. You must see, and see right. Once, when I was traveling through Saraburi, my group went to stay in a village temple for a while. The Abbot there had about the same seniority as myself. In the morning, we would all go on almsround together, then come back to the monastery and put down our bowls. Presently the lay people would bring dishes of food into the hall and set them down. Then the monks would go and pick them up, open them and lay them in a line to be formally offered. One monk would put his hand on the dish at the other end. And that was it! With that the monks would bring them over and distribute them to be eaten.

About five monks were traveling with me at the time, but not one of us would touch that food. On almsround all we received was plain rice, so we sat with them and ate plain rice, none of us would dare eat the food from those dishes.

This went on for quite a few days, until I began to sense that the Abbot was disturbed by our behavior. One of his monks had probably gone to him and said, ''Those visiting monks won't eat any of the food. I don't know what they're up to.''

I had to stay there for a few days more, so I went to the Abbot to explain.

I said, ''Venerable Sir, may I have a moment please? At this time I have some business which means I must call on your hospitality for some days, but in doing so I'm afraid there may be one or two things which you and your fellow monks find puzzling: namely, concerning our not eating the food which has been offered by the lay people. I'd like to clarify this with you, sir. It's really nothing, it's just that I've learned to practice like this... that is, the receiving of the offerings, sir. When the lay people lay the food down and then the monks go and open the dishes, sort them out and then have them formally offered... this is wrong. It's a dukkata offense. Specifically, to handle or touch food which hasn't yet been formally offered into a monk's hands, 'ruins' that food. According to the Vinaya, any monk who eats that food incurs an offense.

''It's simply this one point, sir. It's not that I'm criticizing anybody, or that I'm trying to force you or your monks to stop practicing like this... not at all. I just wanted to let you know of my good intentions, because it will be necessary for me to stay here for a few more days.''

He lifted his hands in añjalī16, ''Sādhu! Excellent! I've never yet seen a monk who keeps the minor rules in Saraburi. There aren't any to be found these days. If there still are such monks they must live outside of Saraburi. May I commend you. I have no objections at all, that's very good.''

The next morning when we came back from almsround not one of the monks would go near those dishes. The lay people themselves sorted them out and offered them, because they were afraid the monks wouldn't eat. From that day onwards the monks and novices there seemed really on edge, so I tried to explain things to them, to put their minds at rest. I think they were afraid of us, they just went into their rooms and closed themselves in in silence.

For two or three days I tried to make them feel at ease because they were so ashamed, I really had nothing against them. I didn't say things like ''There's not enough food,'' or ''Bring 'this' or 'that' food.'' Why not? Because I had fasted before, sometimes for seven or eight days. Here I had plain rice, I knew I wouldn't die. Where I got my strength from was the practice, from having studied and practiced accordingly.

I took the Buddha as my example. Wherever I went, whatever others did, I wouldn't involve myself. I devoted myself solely to the practice, because I cared for myself, I cared for the practice.

Those who don't keep the Vinaya or practice meditation and those who do practice can't live together, they must go separate ways. I didn't understand this myself in the past. As a teacher I taught others but I didn't practice. This is really bad. When I looked deeply into it, my practice and my knowledge were as far apart as earth and sky.

Therefore, those who want to go and set up meditation centers in the forest... don't do it. If you don't yet really know, don't bother trying, you'll only make a mess of it. Some monks think that going to live in the forest they will find peace, but they still don't understand the essentials of practice. They cut grass for themselves17, do everything themselves... Those who really know the practice aren't interested in places like this, they won't prosper. Doing it like that won't lead to progress. No matter how peaceful the forest may be you can't progress if you do it wrong.

They see the forest monks living in the forest and go to live in the forest like them, but it's not the same. The robes are not the same, eating habits are not the same, everything is different. Namely, they don't train themselves, they don't practice. The place is wasted, it doesn't really work. If it does work, it does so only as a venue for showing off or publicizing, just like a medicine show. It goes no further than that. Those who have only practiced a little and then go to teach others are not yet ripe, they don't really understand. In a short time they give up and it falls apart. It just brings trouble.

So we must study somewhat, look at the Navakovāda18, what does it say? Study it, memorize it, until you understand. From time to time ask your teacher concerning the finer points, he will explain them. Study like this until you really understand the Vinaya.

Footnotes

...1. Given to the assembly of monks after the recitation of the Patimokkha, at Wat Pah Png during the rains retreat of 1980 

... Vinaya2. ''Vinaya'' is a generic name given to the code of discipline of the Buddhist Monastic Order, the rules of the monkhood. Vinaya literally means ''leading out,'' because maintenance of these rules ''leads out'' of unskillful actions, and, by extension, unskillful states of mind; in addition it can be said to ''lead out'' of the household life, and, by extension, attachment to the world. 

... teacher3. This refers to the Venerable Ajahn's early years in the monkhood, before he had begun to practice in earnest. ... her4 The second sanghādisesa offense, which deals with touching a woman with lustful intentions. ... offense5. Referring to pācittiya offense No. 36, for eating food outside of the allowed time - dawn till noon. 

...dukkata6. Dukkata - offenses of ''wrong-doing,'' the lightest class of offenses in the Vinaya, of which there are a great number; pārājika - offenses of defeat, of which there are four, are the most serious, involving expulsion from the Bhikkhu Sangha. 

... Mun7. Venerable Ajahn Mun Bhūridatto, probably the most renowned and highly respected Meditation Master from the forest tradition in Thailand. He had many disciples who have been teachers in their own right, of whom Ajahn Chah is one. Venerable Ajahn Mun died in 1949. 

...Pubbasikkhā8. Pubbasikkhā Vannanā - ''The Elementary Training'' - a Thai Commentary on Dhamma-Vinaya based on the Pāli Commentaries; Visuddhimagga - ''The Path to Purity'' - Ācariya Buddhaghosa's exhaustive commentary on Dhamma-Vinaya. 

...ottappa9.  Hiri - sense of shame; Ottappa - fear of wrong-doing. Hiri and ottappa are positive states of mind which lay a foundation for clear conscience and moral integrity. Their arising is based on a respect for oneself and for others. Restraint is natural because of a clear perception of cause and effect. 

...āpatti10.  Āpatti: the offenses of various classes for a Buddhist monk. ...Mahā11.  Mahā: a title given to monks who have studied Pāli and completed up to the fourth year or higher.  ... cloth12. A ''receiving cloth'' is a cloth used by Thai monks for receiving things from women, from whom they do not receive things directly. That Venerable Ajahn Pow lifted his hand from the receiving cloth indicated that he was not actually receiving the money. 

... proper13. There are very precise and detailed regulations governing the ordination procedure which, if not adhered to, may render the ordination invalid. ... away14. The Vinaya forbids bhikkhus from eating raw meat or fish. ... know15. Although it is an offense for monks to accept money, there are many who do. Some may accept it while appearing not to, which is probably how the lay people in this instance saw the Venerable Ajahn's refusal to accept money, by thinking that he actually would accept it if they didn't overtly offer it to him, but just slipped it into his bag. 

...añjalī16.  Añjalī - the traditional way of making greeting or showing respect, as with an Indian Namaste or the Thai wai. Sādhu - ''It is well'' - a way of showing appreciation or agreement. ... themselves17.  Another transgression of the precepts, a pācittiya offense.  ...Navakovāda18.  Navakovāda - a simplified synopsis of elementary Dhamma-Vinaya. 

Source: http://www.ajahnchah.org

______________________

Other articles: Karaniya Metta Sutta Chanting , Mangala Sutta Chanting - The greatest blessing ,  Are Buddhists Idol Worshippers? ,  Attainment of Buddhahood , Faith, Confidence and Devotion , Loving-Kindness , Can We Justify War? , Dreams and Their Significance ,  Buddhism and Women  , Modern Religion , Is Buddhism a Theory or a Philosophy? , Hi Beloved Community! , Are Buddhists really idol worshippers?  , Which is the Proper Religion? , Religion in a Scientific Age , How to Save Yourself , Why is there no Peace? , You Protect Yourself , Moral and Spiritual Development , Do It Yourself , Everything is Changeable , The Meaning of Prayer , What is the purpose of life? , The Buddha's Silence , Kathina Robe Dana festival  , What is Kamma?  , The teachings of Buddha , What is Kamma? , Pavāranā day ,  The Law Of Karma , The First Buddhist Council , Practical Vipassana Meditational Exercises By Ven. Mahasi Sayadaw , There are six supreme qualities of Dhamma , Buddhist Paintings: The Life of the Buddha , The life of the Buddha , What is Buddhism? , A Basic Buddhism Guide , The Eight-Fold Path is the fourth of the Four Noble Truths - the first of the Buddha's teachings ,  A Gift of Dhamma , WHAT DID THE BUDDHA TEACH? , THE FOUR NOBLE TRUTHS , A Dhammatalk by Ajahn Chah: The Four Noble Truths , The Middle Way of Buddhism , The Path to Peace , The Middle Way Within , The Training of the Heart , Right Practice - Steady Practice , Question and Answer about Dhamma (QA1 - QA10) , Question and Answer about Dhamma (QA11-QA18) , Questions and Answers with Ajahn Chah , A Dhammatalk by Ajahn Chah:  Questions and Answers , Even One Word Is Enough , Right Restraint , Listening Beyond Words , Where did the Buddha enter Nibbāna? , Knowing the World , Wholehearted Training , Understanding Dukkha , Monastery of Confusion , It Can Be Done , About Being Careful , Unshakeable Peace , Suffering on the Road , Clarity of Insight , Evening Sitting , Transcendence , "Not Sure!" - The Standard of the Noble Ones , Sense Contact - the Fount of Wisdom , In the Dead of Night... , The Flood of Sensuality , Sammā Samādhi - Detachment Within Activity , Maintaining the Standard , Understanding Vinaya , Dhamma Fighting , Toward the Unconditioned , Still, Flowing Water , ''Tuccho Pothila'' - Venerable Empty-Scripture , Living in the World with Dhamma , Meditation , Our Real Home , Why Are We Here? , Making the Heart Good , Epilogue , Right View - the Place of Coolness ,  No Abiding , Convention and Liberation , The Peace Beyond , The Path in Harmony , On Meditation , Training this Mind ,  Just Do It! , Reading the Natural Mind , Living With the Cobra , The Two Faces of Reality , Dhamma Nature , The Last Message of the Buddha , The towering Phra Buddha Maha Nawamin of Wat Muang is one of the tallest statues in the world , "Happy Honey Full Moon Day" , Phra Phuttha Rattana Mongkhon Mahamuni at Wat Bhurapha Piram , The Big Buddha Phuket , Wat Muang, largest sitting Buddha statue in Thailand , The Big Buddha (Hong Kong) , Wat Tham Pha Daen a beautiful hill top temple , WatYaiChaiMongkol (Mongkhon), Ayutthaya, Thailand. , The sacred Buddha head in the roots of the Bodhi Tree. , Wat Phai Lom