พึงชนะด้วยความอ่อนโยน

พึงชนะด้วยความอ่อนโยน

มุทุนาว  ริปุํ  เชติ,     มุทุนา  เชติ  ทารุณํ;
นาสิทฺธิ  มุทุนา  กิญฺจิ,    ยโตโต  มุทุนา  ชเย.

ให้เอาความอ่อนโยนชนะข้าศึก,  ให้เอาความอ่อนโยนชนะความทารุณ  ไม่มีอะไรที่ไม่สำเร็จได้ด้วยความอ่อนโยน  เพราะเหตุนั้น พึงเอาชนะกันด้วยความอ่อนโยนเถิด.

(ธรรมนีติ กถากถา ๖๗, มหารหนีติ ๘, กวิทัปปณนีติ ๓๔)

ศัพท์น่ารู้ :

มุทุนาว ตัดบทเป็น มุทุนา+เอว,

ริปุํ (ข้าศึก, ศัตรู, ริปู) ริปุ+อํ

เชติ (ย่อมชนะ) √ชิ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. ส่วนมากจะพบในรูปกิริยาที่เป็นกิยาทิคณะ เช่น ชินาติ ชินนฺติ เป็นต้น.

มุทุนา (นุ่มนวล, อ่อนโยน, สุภาพ) มุทุ+นา

ทารุณํ (ทารุณ, ดุร้าย, หยาบคาย, ร้ายแรง, น่ากลัว) ทารุณ+อํ

โน (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สิทฺธํ (สำเร็จแล้ว) สิทฺธ+สิ กิตก์

กิญฺจิ (บางอย่าง), กึ ศัพท์ที่มี จิ อยู่ท้าย มีอรรถว่า “อปฺป = น้อย”, ถ้า ย อยู่หน้า มี จิ อยู่ท้าย มีอรรถว่า “สกล = ทั้งหมด”, ถ้า กึ ศัพท์ล้วน ๆ มีใช้ในอรรถ “ปุจฉา = การถาม”.

ยโตโต ตัดบทเป็น ยโต+อิโต หรือ ยโต+อโต (แต่ใด แต่นี้) ยโต (แต่ใด) มาจาก ย+โต ปัจจัย, อิโต (แต่นี้) มาจาก อิม+โต ปัจจัย แปลง อิม เป็น อิ  อิมสฺส ถํทานิหโตเธสุ จ.​ (รู ๒๖๕), ถ้า อโต (แต่นั่น) มาจาก เอต+โต ปัจจัย แปลง เอต เป็น อ ได้บ้าง  สพฺพสฺเสตสฺสากาโร วา. (รู ๒๖๓), นอกนี้ยังมี เอตฺโต (แต่นั่น) มาจาก เอต+โต ปัจจัย แปลง เอต เป็น เอ ได้บ้าง  เอ โตเถสุ จ. (รู ๒๖๔). ศัพท์หล่านี้ให้ลง โต ปัจจัยในอรรถปัญจมีวิภัตติ จัดเป็น อัพยยศัพท์

ชเย (พึงชนะ) √ชิ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

ขอนำคาถาเดียวกันนี้ที่พบจากคัมภีร์นีติอื่นอีก มาแสดงไว้เพื่อให้พิจารณาและเพื่อประโยชน์แก่การศึกษาดังนี้.

ในมหารหนีติ คาถาที่ ๘ ว่า...

มุทุนาว  ริปุํ  เชติ,    มุทุนา  เชติ  ทารุณํ;

โน  สิทฺธํ  มุทุนา  กิญฺจิ,    ยตฺวโต มุทุนา ชเย ฯ

และในกวิทัปปณนีติ คาถาที่ ๓๔ ว่า...

มุทุนาว  ริปุํ  เชติ,   มุทุนา  เชติ  ทารุณํ;

โน  น  สิทฺธํ  มุทุ  กิญฺจิ,    ตโต  จ  มุทุนา  ชเย ฯ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ด้วยความอ่อนโยนแล ย่อมชนะข้าศึกได้   และชนะความทารุณได้ ด้วยความอ่อนโยน   อะไร ๆ ที่สำเร็จไม่ได้ด้วยความอ่อนโยนไม่มีเลย  เหตุนั้น พึงเอาชนะด้วยความอ่อนโยนทุกอย่างเทอญ.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ด้วยความอ่อนโยนนั่นแลย่อมเอาชนะข้าศึกได้  ด้วยความอ่อนโยนนั่นแหละย่อมชนะความร้ายกาจได้  ไม่มีอะไรเลยที่จะไม่สำเร็จด้วยความอ่อนโยน  เพราะเหตุนั้นแล จึงควรเอาชนะด้วยความอ่อนโยนเถิด.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ 👇

74. ปากเป็นนาย , 73. ปากเป็นเอก , 72. หลักการพูด , 71. อย่าพูดมาก , 70.  คำสุภาษิต ,  69. เพื่อนมากเพื่อนน้อย , 68. เย็นกว่านั้นอีก ,  67. พึงชนะด้วยความอ่อนโยน , 66. วาจาของคนดี , 65. ดุจน้ำมันราชสีห์ , 64. คำสุภาษิตมีองค์ ๔

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👇

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ ,  2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  ,  ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา ,  4. สุตกถา - แถลงความรู้ ,  5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ ,  6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ

"วัดสันป่ายางหลวง" จ.ลำพูน 

ติดอันดับ 1 ใน 10 วิหารสวยของประเทศไทย เป็นวิหารพระเขียวโขง สร้างด้วยไม้ตะเคียนทอง ไม้แดง จากประเทศลาว พม่า และไทย ภายในประดิษฐานพระเขียวโขง พระพุทธรูปแกะสลักจากหินแม่น้ำโขง

ภาพ : นักรบตะวันออก 

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share