รู้อย่างบัณฑิต

รู้อย่างบัณฑิต

สภาวสทิสํ  วากฺยํ,     สภาวสทิสํ  ปิยํ;
สภาวสทิสํ  โกธํ,     โย  ชานาติ  ส  ปณฺฑิโต.

ผู้ใดรู้จักพูดเหมาะสมตามสภาวะ  รู้จักรักเหมาะสมตามภาวะของตน  รู้จักโกรธเหมาะสมตามเหตุผล  ผู้นั้น นับว่าเป็นบัณฑิต.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๓๒, โลกนีติ ๒๙, กวิทัปปณนีติ ๙๔)

ศัพท์น่ารู้ :

สภาวสทิสํ (ที่เสมอด้วยสภาวะ, สมควรตามที่เป็นจริง) สภาว+สทิส > สภาวสทิส+อํ,

วากฺยํ (คำพูด, ประโยค, พากย์) √วจ+ณฺย ปัจจัย > วากฺย+อํ, ลบ ณฺ, ที่ฆะ อ เป็น อา, แปลง จฺ เป็น กฺ § กคา จชานํ. (รู ๕๕๔)

ปิยํ (ความรัก, ที่รัก) ปิย+อํ

โกธํ (ความโกรธ) โกธ+อํ

โย (...ใด) ย+สิ เป็นสัพพนาม, = โย ปุคฺคโล (บุคคลใด)

ชานาติ (ย่อมรู้) √ญา+นา+ติ, กิยาทิ. กัตตุ.

ส = โส (...นั้น) ต+สิ เป็นสัพพนาม = โส ปุคฺคโล (บุคคลนั้น)

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้ฉลาด) ปณฺฑิต+สิ

ส่วนในโลกนีติ และกวิทัปปณนีติ มีข้อความที่เหมือนกัน ดังนี้

อตฺตานุรูปกํ  วากฺยํ,   สภาวรูปกํ  ปิยํ;

อตฺตานุรูปกํ  โกธํ,    โย  ชานาติ  ส  ปณฺฑิโตฯ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้ใดรู้จักพูดสมควรแก่ภาวะ รู้จักรักสมควร  แก่ภาวะของตน 

รู้จักโกรธแต่พอสมอำนาจ  ผู้นั้นเป็นบัณฑิต ฯ

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้ใดรู้จักพูดจาพอเหมาะสมแก่ภาวะของตน  รู้จักรักเหมาะแก่ภาวะของตน

รู้จักโกรธพอเหมาะแก่ภาวะของตน  รู้นั้นเป็นบัณฑิต.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

4. สุตกถา - แถลงความรู้ , ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา 👇   

57. ผู้มิใช่บัณฑิต, 56. เห็นอย่างบัณฑิต, 55. ความลับของบัณฑิต, 54. ชนที่ไม่ควรถือโทษ, 53. สภาที่ไม่เป็นสภา, 52. บัณฑิต ๓ ประเภท,  51. บุตร ๓ จำพวก, 50. แกล้งเป็นจะเห็นธรรม, 49. ดูฟังอย่างปราชญ์, 48. วิถีของนักปราชญ์, 47. ผู้นี้เป็นบัณฑิตได้ฤา, 46. บัณฑิตกับคนพาล, 45. พูดเล่นอาจเป็นจริง, 44. คบคนดีย่อมมีผล, 43. คนชอบพูดแต่ส่วนดี, 42. นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้, 41. ไม่มีใครสมบูรณ์ทุกอย่าง, 40. สิ่งบัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น, 39. บัณฑิตธรรม ๓ ประการ, 38. ลักษณะของบัณฑิต,  37. สรีระกับคุณความดี, 36. ควรฝึกตนเองก่อน, 35. คำชมที่ควรชัง, 34. พระราชากับนักปราชญ์, 33. รู้อย่างบัณฑิต, 32.  ประโยชน์ ๒ อย่าง, 31. ธรรมของบัณฑิต ๗ อย่าง, 30. สิ่งที่ควรละเว้น ๑๑ อย่าง, 29. เมื่อบัณฑิตเห็นภัย, 28. ฟังเป็นเห็นสุข, คาถากาสลัก  จะ ภะ กะ สะ

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ ,  2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ 

ภาพ :  วัดบางปิ้ง จ.สมุทรปราการ

วัดบางปิ้ง ซอยวัดบางปิ้ง ถนนศรีนครินทร์ ตำบลบางเมือง อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ 

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share