วันจันทร์ที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564

ดูฟังอย่างปราชญ์

in ธมฺมนีติ published on พฤศจิกายน 22, 2564 leave a reply

ดูฟังอย่างปราชญ์

สพฺพํ สุณาติ โสเตน, สพฺพํ ปสฺสติ จกฺขุนา;
น จ ทิฎฺฐํ สุตํ ธีโร, สพฺพิจฺฉิตุมรหติ.

นักปราชญ์ย่อมฟังเสียงทุกเสียงด้วยหู, ย่อมเห็นรูปทุกรูปด้วยตา,
แต่ท่านจะปรารถนารูปที่ได้เห็น และเสียงที่ได้ฟังหมดทุกอย่าง หามิได้.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๔๙, มหารหนีติ ๖๐, กวิทัปปณนีติ ๑๖๘ ขุ. เถร. ๒๖/๓๖๖)

ศัพท์น่ารู้ :

สพฺพํ (ทั้งปวง, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น) สพฺพ+อํ ส.

สุณาติ (ฟัง, สดับ) √สุ+ณา+ติ สฺวาทิ. กัตตุ.

โสเตน (หู, โสต) โสต+นา

ปสฺสติ (ดู, เห็น) √ทิส+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลง ทิส เป็น ปสฺส ได้บ้าง ทิสสฺส ปสฺส-ทิสฺส-ทกฺขา วา. (รู ๔๘๓)

จกฺขุนา (ตา, จักษุ) จกฺขุ+นา

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

จ (ด้วย, และ) นิบาตบอกรวมบท-ปทสมุจจยะ

ทิฎฺฐํ (สิ่งที่เห็น, รูป) ทิฏฺฐ+อํ

สุตํ (สิ่งที่ฟัง, เสียง) สุต+อํ

ธีโร (ธีรชน, นักปราชญ์, คนมีปัญญา) ธีร+สิ

สพฺพิจฺฉิตุมรหติ: ตัดบทเป็น สพฺพํ+อิจฺฉิตุํ+อรหติ (ควรเพื่ออันปรารถนาซึ่งสิ่งทั้งปวง) อิจฺฉตุํ (เพื่ออันปรารถนา, เพื่ออันต้องการ) √อิสุ+อิ+ตุํ แปลงที่สุดธาตุเป็น จฺฉ ได้บ้าง อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วา. (๔๗๖); อรหติ (สมควร) √อรห+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เสียงทุกอย่างฟังได้ด้วยหู รูปทุกอย่างเห็นได้ด้วยตา แต่สิ่งที่ได้เห็นได้ยินแล้ว นักปราชญ์ ย่อมไม่ต้องการทุกอย่างไป.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เสียงทุกเสียงก็ฟังได้ด้วยหู รูปทุกรูปก็เห็นได้ด้วยตา แต่สิ่งที่ได้เห็นและได้ยินแล้วนั้น นักปราชญ์ไม่ต้องการไปทุกอย่างดอกนะ.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา 👇

57. ผู้มิใช่บัณฑิต, 56. เห็นอย่างบัณฑิต, 55. ความลับของบัณฑิต, 54. ชนที่ไม่ควรถือโทษ, 53. สภาที่ไม่เป็นสภา, 52. บัณฑิต ๓ ประเภท, 51. บุตร ๓ จำพวก, 50. แกล้งเป็นจะเห็นธรรม, 49. ดูฟังอย่างปราชญ์, 48. วิถีของนักปราชญ์, 47. ผู้นี้เป็นบัณฑิตได้ฤา, 46. บัณฑิตกับคนพาล, 45. พูดเล่นอาจเป็นจริง, 44. คบคนดีย่อมมีผล, 43. คนชอบพูดแต่ส่วนดี, 42. นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้, 41. ไม่มีใครสมบูรณ์ทุกอย่าง, 40. สิ่งบัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น, 39. บัณฑิตธรรม ๓ ประการ, 38. ลักษณะของบัณฑิต, 37. สรีระกับคุณความดี, 36. ควรฝึกตนเองก่อน, 35. คำชมที่ควรชัง, 34. พระราชากับนักปราชญ์, 33. รู้อย่างบัณฑิต, 32. ประโยชน์ ๒ อย่าง, 31. ธรรมของบัณฑิต ๗ อย่าง, 30. สิ่งที่ควรละเว้น ๑๑ อย่าง, 29. เมื่อบัณฑิตเห็นภัย, 28. ฟังเป็นเห็นสุข, คาถากาสลัก จะ ภะ กะ สะ