บัณฑิตกับคนพาล

บัณฑิตกับคนพาล

ปณฺฑิโต  อปุฏฺโฐ  เภรี,   ปชฺชุนฺโน  โหติ  ปุจฺฉิโต;
พาโล  ปุฏฺโฐ  อปุฏฺโฐปิ,   พหุํ  วิกตฺถเต  สทา.

บัณฑิตเมื่อไม่ถูกถามจะเป็นเหมือนกลอง,  แต่ถ้าถูกถามจะเป็นเหมือนฝนห่าใหญ่;  
ส่วนคนพาลถูกถามหรือไม่ถูกถามก็ตาม,  ย่อมพูดพล่ามได้ตลอดเวลา.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๔๖, โลกนีติ ๑๒, มหารหนีติ ๕๓, กวิทัปปณนีติ ๑๑๒)

ศัพท์น่ารู้ :

อปุฏฺโฐ (ไม่ถูกถาม) ปุจฺฉ+ต > ปุฏฺฐ, น+ปุฏฺฐ > อปุฏฺฐ+สิ = อปุฏฺโฐ, แปลง ต ปัจจัยกับที่สุดธาตุเป็น ฏฺฐ ได้บ้าง  สาทิสนฺตปุจฺฉภนฺชหํสาทีหิ ฏฺโฐ. (รู ๖๒๖), ในตัปปุริสสมาส แปลง น เป็น อ  อตฺตํ นสฺส ตปฺปุริเส. (รู ๓๔๔)

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ

เภรี, เภริ (กลอง) เภรี+สิ

ปชฺชุนฺโน (เมฆฝน, ห่าฝน, ฝนตกใหญ่, เจ้าแห่งฝน) ปชฺชุนฺน+สิ

โหติ (ย่อมเป็น) √หู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. วุทธิ อุ เป็น โอ   อญฺเญสุ จ. (รู ๔๓๔)

ปุจฺฉิโต (ถูกถาม, ถูกสัมภาษณ์) ปุจฺฉ+อิ+ต > ปุจฺฉิต+สิ,

พาโล (คนพาล, คนโง่) พาล+สิ

อปุฏฺโฐปิ ตัดบทเป็น อปุฏฺโฐ+อปิ( แม้ไม่ถูกถาม)

พหุํ (มาก, หลาย, เยอะ) พหุ+อํ

วิกตฺถเต ( กล่าว, พูด, บ่น, พ่น, ยกย่อง) วิ+√กตฺถ+อ+เต ภูวาทิ. กัตตุ.

สทา (ในกาลทั้งปวง, ทุกเมื่อ, ทุกเวลา, ตลอดกาล) สพฺพ+ทา ในเพราะ ทา ปัจจัย ให้แปลง สพฺพ เป็น ส ได้บ้าง  สพฺพสฺส โส ทามฺหิ วา. (รู ๒๗๗)

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

บัณฑิตไม่ถูกถามก็เหมือนกลอง  ครั้นถูกถามเข้า ย่อมเป็นเหมือนฝนหลั่ง  คนพาลถูกถามหรือไม่ถูกถามก็ตาม  ย่อมเป็นคนพูดพร่ำในกาลทุกเมื่อ.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

บัณฑิตไม่ถูกถามก็เหมือนกลอง  แต่เมื่อถูกถามก็เป็นเหมือนฝน   ส่วนคนพาลจะถูกถามหรือไม่ถูกถาม  ก็พูดพล่ามตลอดกาล.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

57. ผู้มิใช่บัณฑิต, 56. เห็นอย่างบัณฑิต, 55. ความลับของบัณฑิต, 54. ชนที่ไม่ควรถือโทษ, 53. สภาที่ไม่เป็นสภา, 52. บัณฑิต ๓ ประเภท,  51. บุตร ๓ จำพวก, 50. แกล้งเป็นจะเห็นธรรม, 49. ดูฟังอย่างปราชญ์, 48. วิถีของนักปราชญ์, 47. ผู้นี้เป็นบัณฑิตได้ฤา, 46. บัณฑิตกับคนพาล, 45. พูดเล่นอาจเป็นจริง, 44. คบคนดีย่อมมีผล, 43. คนชอบพูดแต่ส่วนดี, 42. นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้, 41. ไม่มีใครสมบูรณ์ทุกอย่าง, 40. สิ่งบัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น, 39. บัณฑิตธรรม ๓ ประการ, 38. ลักษณะของบัณฑิต,  37. สรีระกับคุณความดี, 36. ควรฝึกตนเองก่อน, 35. คำชมที่ควรชัง, 34. พระราชากับนักปราชญ์, 33. รู้อย่างบัณฑิต, 32.  ประโยชน์ ๒ อย่าง, 31. ธรรมของบัณฑิต ๗ อย่าง, 30. สิ่งที่ควรละเว้น ๑๑ อย่าง, 29. เมื่อบัณฑิตเห็นภัย, 28. ฟังเป็นเห็นสุข, คาถากาสลัก  จะ ภะ กะ สะ

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ ,  2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ ,  ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา ,  4. สุตกถา - แถลงความรู้,  5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ ,  6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share