วันศุกร์ที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2564

ผู้มิใช่บัณฑิต

in ธมฺมนีติ published on พฤศจิกายน 26, 2564 leave a reply

ผู้มิใช่บัณฑิต

สเฐน มิตฺตํ กลุเสน ธมฺมํ,
ปโรปตาเปน สมิทฺธิภาวํ;
สุเขน วิชฺชํ ผรุเสน นารึ,
อิจฺฉนฺติ เย เต น เจว ปณฺฑิตา.

ชนเหล่าใดอยากมีมิตรด้วยการโอ้อวด ๑ อยากมีธรรมด้วยการทำชั่ว ๑ อยากมีความสำเร็จด้วยเบียดเบียนคนอื่น ๑ อยากมีวิชาด้วยความมักง่าย ๑ และ อยากมีภริยาด้วยความหยาบคาย ๑ ชนเหล่านั้นไม่ชื่อว่าเป็นบัณฑิตเลย.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๕๗, มหารหนีติ ๑๑๒)

ศัพท์น่ารู้ :

สเฐน (ฉ้อฉล, ปลอม, โอ้อวด) สฐ+นา

มิตฺตํ (มิตร, เพื่อน) มิตฺต+อํ

กลุเสน (บาป, ความไม่บริสุทธิ์; ขุ่น, สกปรก, ไม่สะอาด) กลุส+นา

ธมฺมํ (ธรรมะ, ความดี) ธมฺม+อํ

ปโรปตาเปน (ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน) ปร+ปตาป > ปโรปตาป+นา ลง โอ อาคมได้บ้าง กฺวจิ โอ พฺยญฺชเน. (รู ๔๗)

สมิทฺธิภาวํ (ความสำเร็จ, สมิทธิภาวะ, สมิทธิภาพ) สมิทฺธิ+ภาว > สมิทฺธิภาว+อํ

สุเขน (ความสุข, ความสบาย, มักง่าย, สะเพร่า) สุข+นา

วิชฺชํ (วิชา, ความรู้) วิชฺชา+อํ

ผรุเสน (หยาบคาย, กล้าแข็ง, ดุร้าย) ผรุส+นา

นารึ (นารี, สตรี, ผู้หญิง) นารี+อํ

อิจฺฉนฺติ (ปรารถนา, ต้องการ) √อิสุ+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลงที่สุดธาตุเป็น จฺฉ ได้บ้าง อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วา. (รู ๔๗๖)

เย (เหล่าใด) ย+โย สัพพนาม

เต (เหล่านั้น) ต+โย สัพพนาม

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

เจว (ก็นั่นเทียว) นิบาต

ปณฺฑิตา (เหล่าบัณฑิต, ผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+โย.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ชนเหล่าใด ต้องการเป็นมิตรโดยวิธีอวดตัว ต้องการธรรมโดยวิธีลามก ต้องการความสำเร็จประโยชน์โดยวิธีให้ผู้อื่นเดือนร้อน ต้องการวิชาโดยวิธีสะเพร่า ต้องการนางสาว ด้วยวิธีหยาบคาย ชนเหล่านั้นไม่เป็นบัณฑิตเสียเลย.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

คนเหล่าใด แสวงหามิตรด้วยวิธีอวดตัว แสวงหาความเป็นธรรมด้วยวิธีอันลามก แสวงหาความสำเร็จด้วยวิธีเบียดเบียนคนอื่น แสวงหาวิชาความรู้ด้วยวิธีสะเพร่า และแสวงหญิงสาวด้วยวิธีอันหยาบคาย ผู้นั้นเป็นบัณฑิตไม่ได้เลย.

จบปัญญากถา

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

4. สุตกถา - แถลงความรู้ , ๓. ปัญญากถา - แถลงปัญญา 👇

57. ผู้มิใช่บัณฑิต, 56. เห็นอย่างบัณฑิต, 55. ความลับของบัณฑิต, 54. ชนที่ไม่ควรถือโทษ, 53. สภาที่ไม่เป็นสภา, 52. บัณฑิต ๓ ประเภท, 51. บุตร ๓ จำพวก, 50. แกล้งเป็นจะเห็นธรรม, 49. ดูฟังอย่างปราชญ์, 48. วิถีของนักปราชญ์, 47. ผู้นี้เป็นบัณฑิตได้ฤา, 46. บัณฑิตกับคนพาล, 45. พูดเล่นอาจเป็นจริง, 44. คบคนดีย่อมมีผล, 43. คนชอบพูดแต่ส่วนดี, 42. นักปราชญ์ก็เศร้าหมองได้, 41. ไม่มีใครสมบูรณ์ทุกอย่าง, 40. สิ่งบัณฑิตไม่ควรดูหมิ่น, 39. บัณฑิตธรรม ๓ ประการ, 38. ลักษณะของบัณฑิต, 37. สรีระกับคุณความดี, 36. ควรฝึกตนเองก่อน, 35. คำชมที่ควรชัง, 34. พระราชากับนักปราชญ์, 33. รู้อย่างบัณฑิต, 32. ประโยชน์ ๒ อย่าง, 31. ธรรมของบัณฑิต ๗ อย่าง, 30. สิ่งที่ควรละเว้น ๑๑ อย่าง, 29. เมื่อบัณฑิตเห็นภัย, 28. ฟังเป็นเห็นสุข, คาถากาสลัก จะ ภะ กะ สะ