ไม้มีผล คนมีบุญ

ไม้มีผล คนมีบุญ

รุกฺขา  สุภูมิ  นิสฺสาย,   ปุปฺผผลํ  ปวฑฺฒติ;
สปฺปูริสูปนิสฺสาย,   มหาปุญฺญํ  ปวฑฺฒติ.

ต้นไม้อาศัยพื้นที่ดินดี  ย่อมผลิดอกออกผลสะพรั่ง  คนก็เช่นกันเพราะอาศัยคนดี  ย่อมเจริญด้วยบุญกุศลที่ยิ่งใหญ่.

(ธรรมนีติ นิสสยกถา ๙๕)

ศัพท์น่ารู้ :

รุกฺขา (ต้นไม้ ท.) รุกฺข+โย

สุภูมิ = สุภูมึ (ซึ่งดินดี, ดินงาม) สุ (สุฏฺฐุ)+ภูมิ > สุภูมิ+อํ

นิสฺสาย (อาศัยแล้ว) นิ+√สิ+ตฺวา > นิสฺสาย เป็นกิริยากิตก์ (บาทคาถาแรกนี้ เดิมท่านเขียนติดกัน เป็น รุกฺขาสุภูมินิสฺสาย ดูแล้วก็ไม่น่าจะมีอะไรผิดปกติ น่าจะเป็นศัพท์สมาสได้ และถ้าแปลเอาความก็ได้เท่ากัน คือ „เพราะอาศัยต้นไม้และดินดี“ แต่ที่จริงแล้ว นิสฺสาย เป็น กิริยากิตก์ เท่าที่รู้ ไม่นิยมเข้าสมาสกับบทอื่น จึงต้องแยกใหม่เป็น รุกฺขา สุภูมิ นิสฺสาย กล่าวคือไม่ได้เป็นศัพท์สมาส และสนธิ ตามที่เห็นว่าถูกต้องและสมควร)

ปุปฺผผลํ (ดอกและผล) ปุปฺผ+ผล > ปุปฺผผล+สิ

ปวฑฺฒติ (ย่อมเจริญทั่ง, เจริญยิ่ง, พัฒนายิ่งๆ ขึ้นไป) ป+√วฑฺฒ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. (ถ้าเป็นกิริยาใน รุกฺขา ก็ต้องเป็นพหูพจน์เหมือนกัน คือ ปวฑฺฒนฺติ, ถ้าต้องการให้เป็นเหตุกัตตุวาจก ก็ต้องเป็น ปวฑฺเฒนฺติ, ปวฑฺฒยนฺติ หมายถึง „ต้นไม้ย้งดอกและผลให้เจริญ“ หรืออาจจะเรียงประโยคใหม่ว่า สุภูมึ นิสิสาย รุกขานํ ปุปฺผผลํ ปวฑฺฒติ แปลว่า ดอกและผลของต้นไม้ทั้งหลายย่อมเจริญพร้อม เพราะอาศัยดินดี)

สปฺปูริสูปนิสฺสาย ตัดบทเป็น สปฺปุริสํ+อุปนิสฺสาย (เพราะเข้าไปอาศัยสัตบุรุษ, เพราะอาศัยคนดี) สปฺปุริส+อํ = สปฺปุริสํ (ซึ่งคนดี, ซึ่งสัตบุรุ); อุป+นิ+√สิ+ตฺวา > อุปนิสฺสาย+สิ = อุปนิสฺสาย (เข้าไปอาศัยแล้ว, อาศัยแล้ว, เพราะอาศัย)

มหาปุญฺญํ (บุญใหญ่, บุญอันมาก, บุญอันประเสริฐ, มหาบุญ) มหนฺต+ปุญฺญ > มหา+ปุญฺญ > มหาปุญฺญ+สิ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ต้นไม้อาศัยพื้นที่ดี ย่อมมีดอกแลผลออกสะพรั่ง  ผู้ที่เข้าไปอาศัยคนดี ก็ย่อมมีความดีเจริญยิ่งใหญ่.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ต้นไม้อาศัยเนื้อดินดี  ย่อมผลิดอกออกผลสะพรั่ง  ผู้ที่อาศัยคนดี  ก็ย่อมมีความเจริญดีตามด้วย

จบแถลงนิสัย 

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 ศิลปินเดี่ยวดังยาก , นายที่ไม่น่าคบ , เพื่อนที่ไม่น่าคบ , หลักการบูชา , คนที่ไม่ควรคบ , พึงอาศัยคนดี , เพื่อนไม่จริง , ไม้มีผล คนมีบุญ

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share