วันศุกร์ที่ 19 สิงหาคม พ.ศ. 2565

เห็นผิดเป็นพาล

in ธมฺมนีติ published on สิงหาคม 19, 2565 leave a reply

๑๐. ทุชชนกถา - แถลงทุรชน

เห็นผิดเป็นพาล

กตฺวาน กุสลํ กมฺมํ, กตฺวานกุสลํ ปุเร;
สุขิตํ ทุกฺขิตํ โหนฺตํ, โส พาโล โย น ปสฺสติ.

สัตวทั้งหลายที่เสวยความสุข เพราะได้ทำกุศลไว้ในกาลก่อน
ที่เสวยทุกข์เพราะทำอกุศลกรรม ผู้ที่ไม่เห็นเช่นนี้ จัดว่าเป็นพาล.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๑๒, มหารหนีติ ๑๑๓)

ศัพท์น่ารู้ :

กตฺวาน (กระทำแล้ว) √กร+ตฺวาน > กตฺวาน+สิ

กุสลํ (กุศล, ความดี) กุสล+อํ

กมฺมํ (กรรม, การกระทำ) กมฺม+อํ

กตฺวานกุสลํ ตัดบทเป็น กตฺวาน+อกุสลํ (เพราะกระทำอกุศลกรรม) ในมหารหนีติ เป็น กตฺวา จากุสลํ ปุเร; ถือว่าชัดเจนกว่า.

ปุเร (ในกาลก่อน, เมื่อก่อน) ปุร+สฺมึ

สุขิตํ (ความสุข, ผลที่เป็นสุข, ที่เสวยสุข) สุขิต+อํ

ทุกฺขิตํ (ความทุกข์, ผลที่เป็นทุกข์, ที่เสวยทุกข์) ทุกฺขิต+อํ

โหนฺตํ (มีอยู่, เป็นอยู่) √หู+อ+อนฺต > โหนฺต+อํ (ในมหารหนีติ บาทคาถาที่ ๓ นี้ เป็น สุขิตทุกฺขิตา โหนฺติ แบ่งเป็นประโยคหนึ่งต่างหาก ก็ใช้ได้เหมือนกัน)

โส (...นั้น) ต+สิ สัพพนาม

พาโล (คนพาล, คนโง่) พาล+สิ

โย (..ใด) ย+สิ สัพพนาม

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ปสฺสติ (ย่อมเห็น) √ทิส+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลง ทิส เป็น ปสฺส ได้บ้าง § ทิสสฺส ปสฺส-ทิสฺส-ทกฺขา วา. (รู ๔๘๓)

ส่วนในมหารหนีติ คาถาที่ ๑๑๓ ในบาทคาถาที่ ๓ มีข้อความคล้ายกัน ดังนี้

กตฺวาน กุสลํ กมฺมํ, กตฺวา จากุสลํ ปุเร;

สุขิตทุกฺขิตา โหนฺติ, โส พาโล โย น ปสฺสติ.

คนจะมีสุขหรือมีทุกข์ เพราะเคยได้ทำกุศลกรรม

และอกุศลกรรมไว้แต่ปางก่อน ผู้ที่ไม่ทราบชื่อว่าเป็นคนพาล.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ความถึงสุขมีเพราะความดี ความถึงทุกข์มีเพราะทำชั่วไว้ก่อน ผู้ไม่เห็นดั่งนี้ เป็นพาล.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

มีสุขได้เพราะทำดีไว้ก่อน มีทุกข์ก็เพราะทำชั่วไว้ก่อน ผู้ไม่เห็นเช่นนี้ เป็นคนพาล.

______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

"วัดมณีวงศ์" จ.นครนายก

มีไฮไลท์ คือ "วังรัตนมณีมหานครบาดาลนาคราช" หรือ "วังพญานาค" ประดิษฐานพระรัตนมณีมหาบาดาล พระพุทธรูปองค์ใหญ่สีทองอร่าม เด่นตระหง่านท่ามกลางประติมากรรมปูนปั้นพญานาคทั้ง 4 ตระกูล