ยอดกัลยาณมิตร

ยอดกัลยาณมิตร

โย  หเว  กตญฺญูกตเวทิ  ธีโร,
กลฺยาณมิตฺเต  ทฬฺหภตฺติ  จ  โหติ;
ทุกฺขิตสฺส  สกฺกจฺจ  กโรติ  กิจฺจํ,
ตพฺภาวํ  สปฺปุริสํ  วทนฺติ  โลเก.

ผู้ใดแล เป็นคนกตัญญูกตเวที มีปัญญา, มีกัลยาณมิตร และมีความภักดีมั่นคง;
ช่วยทำกิจของมิตรผู้ตกยากโดยเต็มใจ,  บัณฑิตเรียกคนเช่นนั้นว่า สัตบุรุษ.

(ธรรมนีติ มิตตกถา ๑๐๙, มหารหนีติ ๑๖๒, กวิทัปปณนีติ ๑๗๙, นรทักขทีปนี ๒๑๗, ขุ. ชา. ๒๗/๒๔๖๖ สรภังคชาดก)

ศัพท์น่ารู้ :

โย (...ใด) ย+สิ สัพพนาม

หเว (แล) เป็นนิบาต

กตญฺญู (ผู้รู้คุณทีเขากระทำแล้วแก่ตน, กตัญญูชน) กต+ญู > กตญฺญู+สิ วิเคราะห์ศัพท์ว่า (วิ.) อตฺตโน กตคุณํ ชานาตีติ กตญฺญู (ผู้รู้คุณที่เขากระทำแล้วแก่ตน ชื่อว่า กตัญญูบุคคล)

กตเวทิ, กตเวที (ผู้ปกติกล่าวซึงคุณอันบุคคลอื่นกระทำแล้ว, ผู้ประกาศคุณที่เขาทำแล้วแก่ตน, กตเวทีชน) กต+เวที > กตเวที+สิ, คำนี้ในอรรถกถาท่านอธิบายว่า เอวํ ญตฺวา ปน เยนสฺส คุโณ กโต, ตสฺส คุณํ ปฎิกโรนฺโต กตเวที นาม. (ก็ผู้ที่รู้อย่างนั้นแล้ว จึงทำตอบแทนคุณของผู้ทำคุณแก่ตนนั้น ชื่อว่า กตเวทีบุคคล)

ธีโร (ผู้มีปัญญา, ธีรชน) ธีร+สิ

กลฺยาณมิตฺโต (ผู้มีมิตรดี, มีกัลยาณมิตร) กลฺยาณ+มิตฺต > กลฺยาณมิตฺต+สิ

ทฬฺหภตฺติ (มีความจงรักภักดีมั่นคง) ทฬฺห+ภตฺติ > ทฬฺหภตฺติ+สิ

จ (และ, ด้วย) เป็นนิบาต

โหติ (ย่อมเป็น) √หู+อ+ติ, กิ. ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก

ทุกฺขิตสฺส (แก่ผู้มีทุกข์, ผู้ตกยาก) ทุกฺขิต+ส

สกฺกจฺจ = สกฺกจฺจํ: (โดยเคารพ, โดยเต็มใจ) สกฺกจฺจ+อํ เรียกว่า กิริยาวิเสสนะ

กโรติ (ย่อมกระทำ) √กร+โอ+ติ, กิ. ตนาทิคณะ กัตตุวาจก

กิจฺจํ (กิจ, ธุระ, งาน) กิจฺจ+อํ

ตพฺภาวํ (ภาวะของผู้นั้น, คนเช่นนั้น) ต+ภาว > ตพฺภาว+อํ (ในพระบาฬีสรภังคชาดก จัตตาฬีสนิบาต เป็น ตถาวิธํ)

สปฺปุริสํ (ซึ่งสัตบุรุษ, สัปบุรุษ, บุรุษผู้สงบ, คนประเสริฐ) สนฺต+ปุริส > สปฺปุริส+อํ

วทนฺติ (ย่อมเรียก, กล่าว) √วท+อ+อนฺติ, ภูวาทิคณะ กัตฺตุวาจก

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้ใดแลเป็นผู้รู้จักคุณ แลตอบแทนคุณ เป็นนัก

ปราชญ์ เป็นเพื่อนที่ดี เป็นเพื่อนยั่งยืน เมื่อเพื่อน

ได้รับทุกข์ช่วยทำกิจโดยไม่รังเกียจ ปราชญ์ย่อม

กล่าวผู้มีภาวะเห็นปานนั้นว่า „คนดี“ ในโลก.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ผู้ใดไม่ลืมคุณคน ตอบแทนคุณคน

เป็นนักปราชญ์ เป็นเพื่อนดี เป็นเพื่อนยั่งยืน

เมื่อเพื่อนตกทุกข์ ก็ช่วยทำกิจนั้นโดยไม่รังเกียจเลย

นักปราชญ์กล่าวว่า คนเช่นนั้นเป็นคนดีในโลก.

____

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 ยอดคน , มิตรแท้ , เพื่อนแท้ , เพื่อนหายาก , พูดมากเจ็บคอ , วิธีครองใจคน , มิตรภาพจืดจาง , มิตรภาพมั่นคง , ตัดไฟแต่ต้นลม , เพื่อนคู่คิด , เพื่อนดีดุจอ้อยหวาน , กุศลธรรมนำสุข , กัลยาณมิตร , ยอดกัลยาณมิตร , คนอื่นที่ดุจญาติ , คนไม่น่าคบ

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร 

พระธรรมเสนาบดีสารีบุตร ผู้เลิศทางปัญญา , ภาพวาดพุทธประวัติเรียงลำดับเหตุการณ์ โดย กฤษณะ สุริยกานต์ ,  รวมภาพพุทธประวัติเรียงลำดับเหตุการณ์ ทั้งหมด 81 ภาพ วัดพระบาทน้ำพุ , ภาพวาดพุทธประวัติ โดย อ.คำนวน ชานันโท สุดยอด พุทธจิตรกร , พุทธประวัติโดยย่อ , Buddhist Paintings - The Life of the Buddha

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share