เพื่อนแท้
อาตุเร พฺยสเน สเจ, ทุพฺภิกฺเข ปรวิคฺคเห;
ราชทฺวาเร สุสาเน จ, สงฺเขปํ มิตฺตลกฺขิณํ.
เพื่อนแท้มีลักษณะโดยย่อ ดังนี้..
๑. ไม่ทิ้งกันเวลาเจ็บป่วย ๒. เวลาเคราะห์ร้าย
๓. เวลาข้าวยากหมากแพง ๔. เวลาถูกรังแก
๕. เวลาขึ้นโรงขึ้นศาล และ ๖. เวลาถูกหามไปป่าช้า.
(ธรรมนีติ มิตตกถา ๙๘, มหารหนีติ ๑๔๓, กวิทัปปณนีติ ๒๓๗, จาณักยนีติ ๑๗, โลกนีติ ๙๒)
ศัพท์น่ารู้ :
อาตุเร (ในเวลาอาดูร, ป่วย, กระสับกระส่าย) อาตุร+สฺมึ แปลง สฺมึ วิภัตติเป็น เอ ได้บ้าง § สฺมาสฺมึนํ วา. (รู ๙๐)
พฺยสเน (ในเวลาฉิบหาย, วอดวาย, โชคร้าย) พฺยสน+สฺมึ
สเจ (ถ้าว่า, ผิว่า) เป็นนิบาต น่าจะเป็นการคัดลอกที่คลาดเคลื่อน ที่ถูกควรเป็น เจว เหมือนในกวิทัปปณนีติ.
ทุพฺภิกฺเข (ในเวลาทุพภิกขา, อาหารขาดแคลน, เวลาข้าวยากหมากแพง) ทุ+ภิกฺข > ทุพฺภิกฺข +สฺมึ
ปรวิคฺคเห (ในเพราะการข่มผู้อื่น, -ของศัตรู, ถูกศัตรูข่มแหงรังแก) ปร+วิคฺคห > ปรวิคฺคห+สฺมึ, ในคัมภีร์อื่นเป็น สตฺตุวิคฺคเห ซึ่งเป็นศัพท์ที่น่าจะเหมาะสมกว่า.
ราชทฺวาเร (ในที่ใกล้ประตูของพระราชา, เวลาขึ้นโรงขึ้นศาล) ราช+ทฺวาร > ราชทฺวาร+สฺมึ
สุสาเน (ในเวลาไปสู่สุสาน, ที่ป่าช้า, เวลาสิ้นชีวิต, เวลาคอขาดบาดตาย) สุสาน+สฺมึ
จ: (ด้วย, และ) นิบาตบท
สงฺเขปํ (โดยย่อ, โดยสังเขป) สงฺเขป+สิ
มิตฺตลกฺขณํ (ลักษณะของมิตร, เครื่องหมายให้รู้ว่าเป็นเพื่อน) มิตฺต+ลกฺขณ > มิตฺตลกฺขณ+สิ นป. แปลง สิ เป็น อํ แน่นอน ด้วยสูตรว่า สึ. (รู ๑๙๕)
ขอนำคาถาเดียวกันนี้ จากคัมภีร์นีติอื่น ๆ มาเทียบเคียงไว้ เพื่อประโยชน์แก่การศึกษาให้ยิ่งขึ้นไป ดังนี้.
ในมหารหนีติ คาถา ๑๔๓ มีข้อความต่างกันนิดหน่อย ดังนี้
อาตุเร พฺยสเน ปตฺเต, ทุพฺภิกฺเข สตฺตุวิคฺคเห;
ราชทฺวาเร สุสาเน จ, โย ติฎฺฐติ ส พนฺธโว.
ในกวิทัปปณนีติ คาถา ๒๓๗ มีข้อความต่างกันอีก ว่า
อุสฺสเว พฺยสเน เจว, ทุพฺภิกฺเข สตฺตุวิคฺคเห;
ราชทฺวาเร สุสาเน จ, โย ติฎฺฐติ โส พนฺธวา.
และในโลกนีติ คาถา ๙๒ มีข้อความคล้ายกันอีก ดังนี้
โรคาตุเร จ ทุพฺภิกฺเข, พฺยสเน สตฺตุวิคฺคเห;
ราชทฺวาเร สุสาเน จ, เย ติฎฺฐนฺติ สุมิตฺตกา.
ในคราว ไข้หนัก ข้าวแพง วิบัติ ถูกศัตรูจับ และในราชทวารหรือสุสานก็ดี สหายที่มั่นคงไม่ละทิ้ง เป็นมิตรแท้.
อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้
ในเวลาเดือนร้อน แลวอดวาย ข้าวแพง แลถูก ศัตรูจับ ในราชทวาร แลสุสานก็ดี [เพื่อนไม่ละทิ้ง] นี้เป็นลักษณะของมิตรโดยย่อ.
อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...
ในเวลาเดือดร้อน ในเวลาวอดวาย ในเวลาข้าวยากหมากแพง ในเวลาถูกจับกุม
ในราชทัณฑ์ และในป่าช้า เพื่อนไม่ละทิ้งนี้ เป็นลักษณะของเพื่อนโดยย่อ.
____
Credit: Palipage: Guide to Language - Pali
อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 ยอดคน , มิตรแท้ , เพื่อนแท้ , เพื่อนหายาก , พูดมากเจ็บคอ , วิธีครองใจคน , มิตรภาพจืดจาง , มิตรภาพมั่นคง , ตัดไฟแต่ต้นลม , เพื่อนคู่คิด , เพื่อนดีดุจอ้อยหวาน , กุศลธรรมนำสุข , กัลยาณมิตร , ยอดกัลยาณมิตร , คนอื่นที่ดุจญาติ , คนไม่น่าคบ
1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร
0 comments: