ตัดไฟแต่ต้นลม

ตัดไฟแต่ต้นลม

เยน  มิตฺเตน  สํสคฺคา,   โยคกฺเขโม  วิหียติ;
ปุพฺเพวชฺฌภวํ  ตสฺส,   รกฺเขยฺยกฺขึว  ปณฺฑิโต.

เพราะการคลุกคลีกับมิตรใด  ความก้าวหน้าในการปฏิบัติ  ย่อมเสื่อม  
บัณฑิตพึงรักษาการครอบงำ จากมิตรนั้น ตั้งแต่แรกนั่นเทียว  เหมือนคนรักษาอยู่ซึ่งตวงตาฉะนั้น.

(ธรรมนีติ มิตตกถา ๑๐๔, มหารหนีติ ๑๕๖)

ศัพท์น่ารู้ :

เยน  (ใด) ย+นา สัพพนาม

มิตฺเตน  (ด้วยมิตร) มิตฺต+นา

สํสคฺคา  (เพราะคบหา, คลุกคลี) สํสคฺค+สฺมา

โยคกฺเขโม  (ความเกษมจากโยค, ความปลอดภัยจากกิเลส) โยค+เขม > โยคกฺเขม+สิ

วิหียติ  (ย่อมเสื่อม) วิ+√หา+ย+เต ภูวาทิ. กัมม. ในเพราะ ย ปัจจัย แปลงที่สุดธาตุ อี แน่นอน § ยมฺหิ ทา-ธา-มา-ฐา-หา-ปา-มห-มถาทีนมี. (รู ๔๙๓)

ปุพฺเพวชฺฌภวํ  ตัดบทเป็น ปุพเพ+เอว+อชฺฌภวํ (ในก่อน, เบื้องต้น + นั่นเทียว + การครอบงำ)

ตสฺส  (แห่ง...นั้น) ต+ส สัพพนาม

รกฺเขยฺยกฺขึว  ตัดบทเป็น รกฺเขยฺย+อกฺขึ+อิว (ดุจคนรักษาดวงตาฉะนั้น) ศัพท์นี้ในธัมมนีติ เดิมเป็น รกฺเขยฺยคฺคึว ตัดบทเป็น รกฺเขยฺย+อคฺคึ+อิว (ดุจคนรักษาไฟฉะนั้น) น่าจะเป็นคำที่ยังคัดลอกมาผิด เพราะในมหารหนีติ เป็น รกฺเข อกฺขิว ปณฺฑิโต ซึ่งเป็นข้อความชัดเจนและถูกต้อง. รกฺเขยฺย มาจาก √รกฺข+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. อิกฺขึ มาจาก อิกฺขิ+อํ เป็นนปุงสกลิงค์. อิว ศัพท์เป็นนิบาตบอกการเปรียบเทียบ.

ปณฺฑิโต  (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์) ปณฺฑิต+สิ

ส่วนในมหารหนีติ คาถา ๑๕๖ มีข้อความต่างกันกับในธัมมนีติ ตังนี้

เยน  มิตฺเตน  สํสคฺโค,   โยคกฺเขโม  วิหียติ;
ปุพฺเพว  ชฺฌาภวนฺตสฺส,   รกฺเข  อกฺขิว  ปณฺฑิโต.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เพราะเหตุที่สมาคมกับมิตรใด ความปลอดจากทุกข์  กลับเสื่อมหาย 
บัณฑิตพึงระวังเสียแต่ต้นมือ ซึ่งความที่มิตรนั้นจะครอบงำ เสมือนระวังดวงตาฉะนั้น.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

เพราะเหตุที่บุคคลคบคนใด  ความปลอดภัยย่อมเสื่อมคลาย
บัณฑิตต้องระวังแต่ต้นมือ  เพื่อมิให้เพื่อนคนนั้นครอบงำได้  เสมือนระวังดวงตา ฉะนั้น.

____

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 ยอดคน , มิตรแท้ , เพื่อนแท้ , เพื่อนหายาก , พูดมากเจ็บคอ , วิธีครองใจคน , มิตรภาพจืดจาง , มิตรภาพมั่นคง , ตัดไฟแต่ต้นลม , เพื่อนคู่คิด , เพื่อนดีดุจอ้อยหวาน , กุศลธรรมนำสุข , กัลยาณมิตร , ยอดกัลยาณมิตร , คนอื่นที่ดุจญาติ , คนไม่น่าคบ

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร 

วัดขอนชะโงก จังหวัดสระบุรี

ภาพวาดพุทธประวัติเรียงลำดับเหตุการณ์ โดย กฤษณะ สุริยกานต์ ,  รวมภาพพุทธประวัติเรียงลำดับเหตุการณ์ ทั้งหมด 81 ภาพ วัดพระบาทน้ำพุ , ภาพวาดพุทธประวัติ โดย อ.คำนวน ชานันโท สุดยอด พุทธจิตรกร , พุทธประวัติโดยย่อ , Buddhist Paintings - The Life of the Buddha

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share