วันจันทร์ที่ 14 มีนาคม พ.ศ. 2565

ทรัพย์มีเพื่อนก็มา

in ธมฺมนีติ published on มีนาคม 14, 2565 leave a reply

ทรัพย์มีเพื่อนก็มา

สตฺตา สทูปเสวนฺติ, โสทกํ วาปิอาทิกํ;
สโภคํ สธนญฺเจว, ตุจฺฉา เต เจ ชหนฺติ เต.

สัตว์ทั้งหลายย่อมเข้าหาที่มีน้ำ เช่นหนองบึงเป็นต้นทุกเมื่อฉันใด คนทั้งหลายย่อมเข้าหาคนมีโภคทรัพย์ทุกเมื่อฉันนั้น ผิพวกคนมีทรัพย์เหล่านั้นหมดตัวไซร์ คนทั้งหลาย ก็จะละทิ้งพวกเขาแน่.

(ธรรมนีติ ธนกถา ๗๙, มหารหนีติ ๑๓๘)

ศัพท์น่ารู้ :

สตฺตา (สัตว์ ท.) สตฺต+โย

สทูปเสวนฺติ ตัดบทเป็น สทา+อุปเสวนฺติ (เข้าไปคบหา ทุกเมื่อ) สพฺพ+ทา = สทา (ทุกเมื่อ); อุป+√เสว+อ+อนฺติ = อุปเสวนฺติ (ย่อมเข้าไปคบหา, เข้าไปหา) ภูวาทิ. กัตตุ.

โสทกํ (ที่เป็นไปกับด้วยน้ำ, สถานที่มีน้ำ) สห+อุทก > โสทก+อํ

วาปิอาทิกํ (มีบึง(หนอง)เป็นต้น) วาปิ+อาทิก > วาปิอาทิก+อํ

สโภคํ (คนมีโภคทรัพย์, คนร่ำรวย) สห+โภค > สโภค+อํ

สธนญฺเจว ตัดบทเป็น สธนํ+จ+เอว (และคนมีทรัพย์นั่นเทียว) สห+ธน > สธน+อํ = สธนํ

ตุจฺฉา (ผู้เปล่า, ไม่มีทรัพย์, ยากจน, ไร้ประโยชน์) ตุจฺฉ+โย

เต (เหลานั้น, อ. ชน ท. เหล่านั้น) ต+โย สัพพนาม, ปฐมาวิภัตติ พหูพจน์

เจ (ถ้าวา, ผิว่า, หากว่า) นิบาตบอกความปริกัปป์

ชหนฺติ (ละ, ทิ้ง, สละ) √หา+อ+ติ ภูวาทิ. (ชโหตฺยาทินัย) กัตตุ.

เต (เหล่านั้น, ซึ่งชน ท. เหล่านัน) ต+โย สัพพนาม, ทุติยาวิภัตติ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ทวยสัตว์ย่อมเข้าไปหาสถานที่มีน้ำเช่นบึงในกาลทุกเมื่อฉันใด ทวยชนย่อมเข้าหาผู้มีโภคะแลมีทรัพย์เหมือนฉะนั้น หากว่าชนเหล่านั้นไร้ทรัพย์ ทวยชนก็เลยไปเสีย.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...