คนชอบหาเรื่อง

คนชอบหาเรื่อง

น  วินา  ปรวาเทน,    รมนฺติ  ทุชฺชนา  ขลุ;
น  สา  สพฺพรเส  ภุตฺวา,     วินาสุทฺเธน  ตุสฺสติ.

พวกทุรชนคนชั่วย่อมไม่รื่นเริง  ยกเว้นหาเรื่องทะเลาะกะคนอื่น
สุนัขก็เช่นกัน ชิมรสทุกอย่างแล้ว  ย่อมพอใจหามิได้ ยกเว้นคูถ.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๓,  มหารหนีติ ๑๒๙)

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

วินา (เว้น, ยกเว้น, นอกจาก) นินาต

ปรวาเทน (คำกล่าวของผู้อื่น, คำโต้แย้ง)

รมนฺติ (ยินดี, พอใจ,​ รักใคร่) √รม+อ+อนฺติ ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก

ทุชฺชนา (คนชั่ว, ทุรชน ท.) ทุ+ชน > ทุชฺชน+โย แปลง โย ปฐมวิภัตติ เป็น อา

ขลุ, ขลู (คนชั่ว, เลว, ตะกอน, ขุ่นมัว) ขลุ+โย

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สา (สุนัข, หมา) สา+สิ อาการันต์ในปุงลิงค์

สพฺพรเส (รสทั้งปวง ท., สรรพรส) สพฺพ+รส > สพฺพรส+โย แปลง โย ทุติยาวิภัตติ เป็น เอ

ภุตฺวา (กิน, บริโภค) √ภุช+อ+ตฺวา > ภุตฺวา+สิ ลบ สิ

วินา (เว้น, นอกจาก) นิบาต

สุทฺเธน (หมดจด, สะอาด) สุทฺธ+นา, (ศัพท์นี้ในมหารหนีติเป็น อุจฺเจน หมายถึง อุจจาระ, คูถ ฉะนั้นจึงตามนัยมหารหนีติ) อนึ่ง คงเป็นบทสนธิว่า วินา+อสุทฺเธน ก็เป็นได้ ซึ่งหมายถึงของไม่สะอาด หรือคูถนั้นเอง. หมายเหตุ : ในต้นฉบับท่านพิมพ์ติดกันดังนี้ นวินาปรวาเทน, รมนฺติทุชฺชนาขลุ;

นสาสพฺพรเสภุตฺวา, วินาสุเทฺธนตุสฺสติฯ ก็เลยไม่ทราบว่าแยกกันหรือติดกันแน่ระหว่าง วินา สุทฺเธน.

ตุสฺสติ (ยินดี, ร่าเริง, พอใจ) √ตุส+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ.

ในมหารหนีติ คาถา ๑๒๙ มีศัพท์ในบาทคาถาสุดท้ายที่ต่างกัน่อย่างชัดเจน ดังนี้

น  วินา  ปรวาเทน,    รมนฺเต  ทุชฺชนา  ขลุ;

น  สา  สพฺพรเส  ภุตฺวา,    วินา  วจฺเจน  ตุสฺสติ.

คนชั่วคนเลวยินดีหาอะไรๆ หามิได้  ยกเว้นการโต้แย้งกะผู้อื่น, 

สุนัขก็เหมือนกัน  ชิมรสทุกอย่างแล้ว ย่อมพอใจหามิได้ ยกเว้นคูถ.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ทุรชนแท้ย่อมไม่ชอบใจอะไร นอกจากภริยาผู้อื่น นางงามนั้นชิมรสทุกอย่างแล้ว ก็ไม่ชอบใจอะไร  นอกจากชายโสด.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ทรชนไม่ชอบใจอะไรนอกจากเมียท่าน  นางงามนั้น เมื่อได้ชิมรสทุกอย่างแล้ว  ก็ไม่ชอบใจอะไรนอกจากชายโสด.

หมายเหตุ : สำนวนแปลของท่านบุพราจารย์ทั้งสองที่ปรากฏเช่นนั้น เพราะว่า คาถาต้นฉบับที่ท่านใช้แปลมีข้อความแตกต่างกัน (คลาดเคลื่อน ในบาทที่ ๑ เป็น ปรทาเรน และบาทสุดท้ายท่านแยกเป็น วินา สุทฺเธน ) ดังนี้

น  วินา  ปรทาเรน,​    รมนฺติ  ทุชฺชนา  ขลุ;

น  สา  สพฺพรเส  ภุตฺตา,     วินา  สุทฺเธน  ตุสฺสติ.

_______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน , บัณฑิตตกต่ำ , คุณของคนพาล , ว่าเขาเป็นเสียเอง

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร  

 วัดอ่างสุวรรณ (โบสถ์ไม้ตาล'หลังเดียวในโลก) จ.ประจวบคีรีขันธ์.

ว่าเขาเป็นเสียเอง

ว่าเขาเป็นเสียเอง

อิโตหาสตรํ  โลเก,    กิญฺจิ  ตสฺส  น  วิชฺชติ;
ทุชฺชโนติ  จ  ยํ  อาห,   สุชนํ  ทุชฺชโน  สยํ.

ในโลกนี้ ไม่มีอะไรที่น่าขบขัน  ยิ่งไปกว่าเรื่องต่อไปนี้อีกแล้ว
คือ คนพาลเรียกคนดีว่าคนชั่ว  ที่แท้ ตัวนั่นแหละเป็นคนชั่วเสียเอง.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๒, มหารหนีติ ๑๒๗)

ศัพท์น่ารู้ :

อิโต (แต่นี้, ตามที่กล่าวมาแล้วนั้น) อิม+โต ปัจจัยลงหลังสัพพนาม เรียกว่า วิภัตติปปัจจยวิธาน วิธีแห่งปัจจัยที่กล่าวอรรถวิภัตติ.

หาสตรํ (น่าหัวเราะกว่า, น่าขำกว่า) หาส+ตร ปัจจัยในวิเสสตัดธิต > หาสตร+สิ

โลเก (ในโลก) โลก+สฺมึ

กิญฺจิ (สิ่งไร, บางสิ่ง, บางอย่าง) กึ+จิ > กิญฺจิ สัพพนาม

ตสฺส (...นั้น,​ ของคนพาลนั้น) ต+ส สัพพนาม

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

วิชฺชติ (มีอยู่) √วิท+ย+ติ ทิวาทิคณะ กัตตุวาจก

ทุชฺชโนติ ตัดบทเป็น ทุชฺชโน+อิติ (ว่าทุรชน, ว่าคนไม่ดี) ทุ+ชน > ทุชฺชน+สิ

จ (ก็, ด้วย, และ) นิบาต

ยํ (..ใด) ย+อํ สัพพนาม

อาห (กล่าว) √พฺรู+อ+ติ หรือ √พฺรู+อ+เอยฺย ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก (ดูวิธีสำเร็จรูปในปทรูปสิทธิ สูตร ๕๐๒)

สุชนํ (คนดี, สุชน) สุ+ชน > สุชน+อํ

ทุชฺชโน (คนชั่ว, ทุรชน)

สยํ (เอง, ตัวเอง) สย+อํ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

สำหรับพวกพาล ไม่มีอะไรในโลกที่จะชอบใจไป  

กว่าความบัดซบเหล่านี้ ยังกลับลงเอาคนดีว่า

เป็นคนชั่ว (เซ่อเซอะโง่เง่า) แต่ที่แท้เขาเอง คือ คนชั่ว.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ไม่มีอะไรในโลก จะชอบใจคนพาลยิ่งกว่าความบัดซบ

แถมยังเห็นคนดีเป็นคนชั่วอีกด้วย

แต่ที่แท้ตัวคนพาลเองนั่นแหละคือคนชั่ว.

_______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน , บัณฑิตตกต่ำ , คุณของคนพาล

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร  

"วัดเขาพลอง" จ.ชัยนาท

หรือ วัดปฐมเทศนาอรัญวาสี อ.เมือง ประดิษฐาน "พระพุทธอริยธัมโม" พระพุทธรูปปางมารวิชัยองค์ใหญ่ ศิลปะสุโขทัยงดงาม สามารถเดินขึ้นบันไดนาคไปสักการะ หรือขับรถยนต์ขึ้นไปชมวิวบนยอดเขาได้

นายช่างศร

นายช่างศร

นำเอาไม้ไผ่ลำหนึ่งมาจากป่าแล้ว  ทำไม่ให้มีเปลือก (ปอกเปลือกออก)  แล้วทาด้วยน้ำข้าวและน้ำมัน ลนที่ถ่านเพลิง  ดัดที่ง่ามไม้ทำให้หายคดคือให้ตรง  ทำให้เป็นลูกศรควรที่จะยิงสัตว์ได้  ก็แลครั้นทำแล้ว   จึงแสดงศิลปะแด่พระราชาและราชมหาอำมาตย์  ย่อมได้สักการะและความนับถือเป็นอันมาก ชื่อฉันใด

บุรุษผู้มีปัญญา คือผู้ฉลาด ผู้รู้แจ้ง ก็ฉันนั้นเหมือนกัน  ทำจิตนี้อันมีสภาพดิ้นรนเป็นต้น  ให้หมดเปลือก คือ ให้ปราศจากกิเลสที่หยาบด้วยอำนาจธุดงค์และการอยู่ในป่า  แล้วชโลมด้วยยางคือศรัทธา  ลนด้วยความเพียรอันเป็นไปทางกายและเป็นไปทางจิต  ดัดที่ง่ามคือสมถะและวิปัสสนาทำให้ตรงคือมิให้คดได้แก่ให้สิ้นพยศ  ครั้นทำแล้ว  หมั่นพิจารณาสังขารทั้งหลาย  ทำลายกองอวิชชาใหญ่ได้แล้ว  ทำคุณวิเศษนี้ คือ

วิชชา ๓  อภิญญา ๖  โลกุตรธรรม ๙  ให้อยู่ในเงื้อมมือทีเดียว  ย่อมได้ความเป็นทักขิไณยบุคคลผู้เลิศ ดังนี้ ฯ

ดังพระพุทธพจน์ว่า

ผนฺทนํ จปลํ จิตฺตํ     ทุรกฺขํ ทุนฺนิวารยํ
อุชุํ กโรติ เมธาวี       อุสุกาโรว เตชนํ
วาริโชว ถเล ขิตฺโต    โอกโมกตอุพฺภโต
ปริผนฺทติทํ จิตฺตํ       มารเธยฺยํ ปหาตเวติ ฯ

แปลว่า

“ชนผู้มีปัญญาย่อมทำจิตที่ดิ้นรน กลับกลอก อันบุคคลรักษาได้ยาก ห้ามได้ยาก ให้ตรง ดุจช่างศรดัดลูกศรให้ตรงฉะนั้น

จิตนี้ (อันพระโยคาจรยกขึ้นจากอาลัย คือกามคุณ ๕ แล้วซัดไปในวิปัสสนากัมมัฏฐาน) เพื่อละบ่วงมาร ย่อมดิ้นรน ดุจปลาอันพรานเบ็ด ยกขึ้นจาก (ที่อยู่) คือน้ำ แล้วโยนไปบนบก ดิ้นรนอยู่ฉะนั้น” ดังนี้ ฯ

สาระธรรมจากอรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท จิตตวรรค (เรื่องพระเมฆิยเถระ)

พระมหาวัชระ เชยรัมย์ (ติกฺขญาโณ) วัดสามพระยา กรุงเทพ ฯ

คุณของคนพาล

คุณของคนพาล

จารุตา  ปรทาราย,   ธนํ  โลกตปตฺติยา;
ปสุตํ  สาธุนาสาย,   ขเล  ขลตรา  คุณา.

คุณที่เลวระยำในคนพาล มีดังนี้คือ:
๑. ความงามของเมียเขา มีไว้เพื่อเป็นชู้
๒. ทรัพย์มีไว้เพื่อทำให้โลกเดือดร้อน
และ ๓. ขวนขวายเพื่อทำลายคนดี.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๑, มหารหนีติ ๑๒๖)

ศัพท์น่ารู้ :

จารุตา (ความเป็นผู้ดุจทองคำ) จารุ+ตา ปัจจัยในภาวตัทธิต > จารุตา+สิ ลบ สิ, วิ. จารุโน ภาโว จารุตา.

ปรทาราย (ภรรยาของผู้อื่น) ปร+ทาร > ปรทาร+ส แปลง จตุตถีวิภัตติเป็น อาย ได้บ้าง § อาย จตุตฺเถกวจนสฺส ตุ. (รู ๓๐๔)

ธนํ (ทรัพย์) ธน+สิ

โลกตปตฺติยา (เพื่อทำโลกให้เดือดร้อน) โลก+ตปตฺติ? > โลกตปตฺติ+ส ในมหารหนีติ เป็น โลก-ตปฺปติยา ทั้งสองแห่งยังไม่ชัดเจนว่า วิธีทำตัวสำเร็จรูปเป็นอย่างไร? เท่าที่ทราบ รู้แต่ว่า „ตป“ ศัพท์ แปลว่า เผา, ทำให้ร้อน และทรมาน.

ปสุตํ (การขวนขวาย, พยายาม, ปรากฏ) ปสุต+สิ

สาธุนาสาย (เพื่อความทำลาย- ทำให้เสียหายแก่คนดี) สาธุ+นาส > สาธุนาส+ส

ขเล (ในคนพาล, ชั่ว, เลว) ขล+สฺมึ

ขลตรา (เลวกว่า, ชั่วกว่า) ขล+ตร ปัจจัยในวิเสสตัทธิต > ขลตร+โย

คุณา (คุณ, ความดี ท.) คุณ+โย

ส่วนในมหารหนีติ คาถา ๑๒๖ มีข้อความต่างกันในบาทคาถาที่ ๒ ดังนี้...

จารุตา  ปรทาราย,   ธนํ  โลกตปฺปติยา;

ปสุตํ  สาธุนาสาย,   ขเล  ขลตรา  คุณา.

ความงามของเมียเขา มีไว้เพื่อเป็นชู้ ๑

มีทรัพย์ไว้เพื่อทำให้โลกเดือดร้อน ๑

และขวนขวายเพื่อทำลายคนดี ๑

ทั้งสามนี้ เป็นคุณที่เลวระยำในพวกคนพาล.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ในจำพวกพาล ความเป็นคนสวยเปรียบด้วยทอง

สำหรับเป็นชู้ด้วยภรรยาผู้อื่น, ทรัพย์สำหรับทำโลก

ให้เดือดร้อน, การขวนขวายทำกิจสำหรับทำลาย

ความดี ความยิ่งบัดซบนั่นแหละ กลับเป็นคุณ

สำหรับพวกพาล.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ในจำพวกคนพาล ความสวยงามเปรียบดังทองเพื่อทำชู้เมียท่าน

คนพาลมีทรัพย์ก็เพื่อจะทำให้โลกเดือดร้อน

ช่วยเหลือก็เพื่อทำลายความดี

ความเย่อหยิ่งบัดซบนั่นแหละเป็นลักษณะคนพาล.

_______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน , บัณฑิตตกต่ำ

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร 

วัดนันตาราม อ.เชียงคำ จ.พะเยา

บัณฑิตตกต่ำ

บัณฑิตตกต่ำ

มุฬฺหสิสฺโสปเทเสน,    กุนารีภรเณน  จ;
ขลสตฺตูหิ สํโยคา,    ปณฺฑิโตปฺยวสีทติ.

เพราะคำแนะนำของศิษย์ที่โง่เขลา  เพราะการเลี้ยงดูนารีชั่ว
และเพราะคบหาศัตรูคือคนพาล  แม้เป็นบัณฑิต ก็ตกต่ำได้.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๐, มหารหนีติ ๑๑๙, กวิทัปปณนีติ ๑๓๐, โลกนีติ ๑๒๗)

ศัพท์น่ารู้ :

มุฬฺหสิสฺโสปเทเสน (เพราะคำแนะนำของศิษย์โง่เขลา​, เพราะแนะนำศิษย์ที่โง่เขลา) มูฬฺห (หลง, งมงาย, โง่เขลา) +สิสฺส (ศิษย์, ผู้ควรสั่งสอน) +อุปเทส (คำแนะนำ, ข้อชี้แนะ) > มุฬฺหสิสฺโสปเทส+นา, แปลง นา เป็น เอน ด้วยสูตรว่า อโต เนน. (รู ๗๙)

กุนารีภรเณน (เพราะเลี้ยงดูหญิงไม่ดี, -นารีชั่ว) กุ = กุจฺฉิต (น่ารังเกียจ, ชั่ว) +นารี (นารี, หญิง) > กุนารี (หญิงไม่ดี,​ สตรีชั่ว) +ภรณ (การเลี้ยงดู, การชุบเลี้ยง) > กุนารีภรณ+นา

จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาต

ขลสตฺตูหิ (ด้วยศัตรูชั่ว, -ศัตรูที่เป็นพาล) ขล+สตฺตุ > ขลสตฺตุ+หิ

สํโยคา (เพราะประกอบ, คบหา, สมคบ, สมาคม) สํ+โยค > สํโยค+สฺมา

ปณฺฑิโตปฺยาวสีทติ ตัดบทเป็น ปณฺฑิโต+อปิ+อวสีทติ

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, นักปราชญ์, ผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ

อวสีทติ (จมลง, ดิ่งลง, ตกต่ำ, เสียชื่อเสียง) อว+√สท+อ+ติ แปลง สท เป็น สีท ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สทสฺส สีทตฺตํ. (รู ๔๘๔) มาจากธาตุเดียวกันกับกริยาศัพท์ว่า นิสีทติ ที่แปลว่า ย่อมนั่ง, ส่วนในสัททนีติ ธาตุมาลา เป็น สีท ธาตุโดยตรงไม่ต้องทำการแปลงหรืออาเทศอีก.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เพราะเหตุที่สอนศิษย์โง่  แลเพราะมีสตรีชั่วเป็นที่พำนัก

แลเพราะประกอบด้วยศัตรูคือคนพาล  แม้เป็นบัณฑิตก็ต้องตกต่ำ.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

เพราะเหตุที่สอนศิษย์โง่  เพราะมีสตรีถ่อยเป็นที่พำนัก

เพราะอยู่ร่วมกับศัตรูคือคนโง่  ถึงเป็นบัณฑิตก็ต้องตกต่ำ.

_______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร 

วัดพระพุทธบาทสี่รอย อ.แม่ริม จ.เชียงใหม่

ขันธ์ ๕ เป็นตัวทุกข์

ขันธ์ ๕ เป็นตัวทุกข์

ไม่มีความทุกข์ใดเช่นกับทุกข์เพราะการบริหารขันธ์ ๕ เพราะขันธ์ ๕ นั้นเราต้องรักษา ต้องดูแล ต้องปกครอง ต้องดำเนินการ ?

๑. ต้องรักษา ด้วยการเลี้ยงดูให้กิน ให้ดื่ม ถ่ายอุจจาระ ถ่ายปัสสาวะ หรือด้วยการออกกำลังกายบ้าง

๒. ต้องดูแล ด้วยการเอาใจใส่ ปกปักรักษา ให้อาบน้ำ ทาผิว บำรุงกำลังด้วยอาหารและยาต่างๆ และเมื่อเสื่อมก็ต้องดูแลเยียวยารักษาให้ดี

๓. ต้องปกครอง ด้วยการมีวินัยในการใช้ชีวิต ทำอย่างไรจึงจะหาทรัพย์มีเลี้ยงชีวิตนี้ได้ ได้ทรัพย์มาแล้วจะใช้จ่ายแต่ละครั้งก็ต้องมีวินัยในการใช้จ่ายรู้จักเผื่อเหลือเผื่อขาด มีวินัยในการใช้ชีวิตที่ต้องเกี่ยวข้องเกี่ยวพันธ์กับคนรอบข้างและคนอื่นๆ อีกเป็นจำนวนมากต้องรู้จักเลือกคบคน และจะทำอย่างไรเมื่อชีวิตจนตรอก เพราะเวลามีสุขอาจจะเพลิดเพลินกับลาภยศ แต่เมื่อหมดสิ้นทุกสิ่งทุกอย่างบางคนอาจต้องจบชีวิต แต่ทำอย่างไรเราจึงจะยืนอยู่ได้ไปจนตลอดชีวิต นั่นคือรู้จักความพอเพียงตั้งแต่เริ่มต้นชีวิต อย่าได้ประมาทในการใช้ชีวิต

๔. ต้องดำเนินการ ด้วยการทำให้เป็นไป คือทำตามที่รู้ว่าขันธ์ ๕ เป็นตัวทุกข์ จึงต้องคิดทำประโยชน์คุณที่จะเป็นเหตุให้มีความสุขในภพหน้าชาติหน้าต่อไป หรือเพื่อให้ได้ประโยชน์สูงสุด คือความมีใจเป็นอิสระ ความมีจิตหลุดพ้นจากการถูกบังคับบงการชีวิตด้วยอำนาจของความอยากได้ อยากมี อยากเป็น จนมีจิตใจปลอดโปร่งผ่องใสเบิกบานอยู่เป็นพื้นฐานเพราะปราศจากกิเลส คือนิพพาน

ดังพระพุทธพจน์ว่า

นตฺถิ  ราคสโม อคฺคิ     นตฺถิ  โทสสโม  กลิ

นตฺถิ  ขนฺธาทิสา  ทุกฺขา    นตฺถิ  สนฺติปรํ  สุขนฺติ ฯ

แปลว่า

“ไฟเสมอด้วยราคะ ย่อมไม่มี,  โทษเสมอด้วยโทสะ ย่อมไม่มี,  ทุกข์ทั้งหลายเสมอด้วยขันธ์ ย่อมไม่มี,  สุขอื่นจากความสงบ ย่อมไม่มี” ดังนี้ ฯ

ท่านอรรถาธิบายไว้ว่า

“ไฟอื่นที่เสมอด้วยราคะ ย่อมไม่มี เพราะไฟราคะสามารถที่จะไม่แสดงควัน เปลว หรือถ่านออกมาให้ปรากฏ แต่ไหม้ในจิตใจภายในเท่านั้นแล้วจึงกระทำกองเถ้าให้ปรากฏ

แม้โทษที่เสมอด้วยโทสะก็ย่อมไม่มี เพราะโทสะประทุษร้ายทั้งตนเองและผู้อื่น

ส่วนทุกข์ที่เสมอด้วยขันธ์ทั้งหลาย ย่อมไม่มี เพราะขันธ์ทั้งหลายแม้ที่บุคคลบริหารอยู่ด้วยการดูแลรักษาปกครองดำเนินการอย่างดีแต่ก็เป็นทุกข์ได้ในกาลทุกเมื่อ ด้วยทุกข์ประจำสังขารคือความเกิดแก่เจ็บตายอันไม่มีผู้ใดหนี้พ้น

ดังนั้น สุขอื่นยิ่งกว่าพระนิพพาน ย่อมไม่มี, แม้ความจริงแล้ว สุขอย่างอื่นก็เป็นสุขเหมือนกัน แต่พระนิพพานเป็นบรมสุข” ดังนี้ ฯ

สาระธรรมจากอรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท สุขวรรค (เรื่องเด็กหญิงแห่งตระกูลคนใดคนหนึ่ง)

พระมหาวัชระ เชยรัมย์ (ติกฺขญาโณ) วัดสามพระยา กรุงเทพ ฯ

ขัดสีถ่าน

ขัดสีถ่าน

พุเธหิ  สาสมาโนปิ,    ขโล  พหุตเกตโว;
ฆํสิยมาโนปงฺคาโร,     นิลมตฺตํ  นิคจฺฉติ.

คนพาล แม้เหล่าผู้รู้สั่งสอนอยู่  ก็ยังเป็นคนโกงหลอกลวงเหมือนเดิม
เปรียบเหมือนถ่านไฟถึงคนขัดสีอยู่  ย่อมถึงความเป็นสีหม่น ๆ นั่นเอง.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๑๙, มหารหนีติ ๑๒๕)

ศัพท์น่ารู้ :

พุเธหิ  (ผู้รู้, คนมีปัญญา ท.) พุธ+หิ

สาสมาโนปิ  ตัดบทเป็น สาสมาโน+อปิ (แม้สั่งสอนอยู่, แม้ถูกสั่งสอนอยู่?) √สาส+อ+มาน > สาสมาน+สิ, ถ้าเป็นรูปกัมมวาจก ต้องเป็น สาสิยมาโน (อันเขาสั่งสอนอยู่, ถูกสั่งสอนอยู่)

ขโล  (คนพาล, คนโง่, ดักดาน, ลานข้าว, ตะกอน, ความชั่ว) ขล+สิ

พหุตเกตโว  (คนโกง-, คนหลอกลวงได้หลากหลาย) พหุต (หลาย, มาก) + เกตว (โกง, หลอกลวง,​ สกา) > พหุตเกตว+สิ

ฆํสิยมาโนปงฺคาโร  ตัดบทเป็น ฆํสิยมาโน+อปิ+องฺคาโร, √ฆํส+อิ+ย+มาน > ฆํสิยมาน+สิ = ฆํสิยมาโน (อันเขาขัดสีอยู่, -เสียดสีอยู่, ถูกขัดสีอยู่) ถ้าเป็นกัมมวาจก นิยมใช้กัน มาน ปัจจัยเท่านั้น ไม่ใช้เป็น อนฺต ปัจจัย, อปิ (แม้) เป็นนิบาต, องฺคาร+สิ = องฺคาโร (ถ่านเพลิง, เถ้า, ถ่านไฟ).

นิลมตฺตํ  (สักว่าเป็นสีนิล, เพียงหม่นๆ, ดำนิล) นิล+มตฺต > นิลมตฺต+อํ

นิคจฺฉติ  (เข้าไป, เข้าถึง, มาถึง, ผ่านไป, บรรลุ) นิ+√คมุ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ในมหารหนีติ คาถา ๑๒๕ มีข้อความคล้ายกัน ดังนี้

พุเธหิ  ภาสมาโนปิ,   ขโล  พหุตเกตโว;

ฆํสิยมาโน  องฺคาโร,   นิลมตฺตํ  น  คจฺฉติฯ

คนโง่เขลา แม้พวกผู้รู้บอกกล่าวอยู่  ก็ยังเป็นคนหลอกลวงขี้โกงวันยังค่ำ

เปรียบเหมือนถ่านไฟถึงเขาขัดสีอยู่  ย่อมไม่ทำให้เป็นสีเขียวได้เลย.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนสันดานโง่ แม้ผู้รู้จะพากันสั่งสอนอยู่มากสัก  เท่าไร ๆ ก็ดี ก็ย่อมงง ๆ อยู่นั่นเอง ชนิด

เดียวกับถ่านเพลิง แม้จะขัดสีสักเท่าไร สีหม่น ๆ เท่านั้นย่อมคลายออก [อันจะฟอกให้ขาวไม่ได้เลย].

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

คนสันดานโง่ แม้ผู้รู้จะพากันสั่งสอนสักเท่าไร ๆ  ก็ยังงง ๆ อยู่นั่นเอง อย่างเดียวกับถ่านเพลิง

แม้จะขัดสีสักเท่าไร ๆ ก็ยังดำอยู่นั้นเอง  จะให้ขาวไม่ได้เลย.

_______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร 

วัดป่าห้วยลาด อ.ภูเรือ จ.เลย หลากพุทธศิลป์ในดินแดนภูเรือ

วัดป่าแห่งนี้เดิมชื่อว่าสำนักสงฆ์ห้วยลาดก่อตั้งขึ้นโดย หลวงปู่ชอบ ฐานสโม และต่อมาได้มีการพัฒนามาเรื่อยๆ จนถึงปัจจุบันนี้วัดป่าห้วยลาดได้กลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยวห้ามพลาดของอำเภอภูเรือเลยทีเดียว

มีศาลาเฉลิมพระเกียรติที่ใหญ่โตโอ่อ่า สง่างาม ซึ่งประดิษฐานพระประธานสีขาวบริสุทธิ์  มีนามว่า พระสัพพัญญูรู้แจ้งสามแดนโลกธาตุ องค์ใหญ่ที่สุด ซึ่งงดงามปานเทวดาสร้างและศักดิ์สิทธิ์...

หม้อน้ำพร่อง

หม้อน้ำพร่อง

ยทูนกํ  สณติ  ตํ,    ยํ  ปูรํ  สนฺตเมว  ตํ;
อฑฺฒกุมฺภุปโม  พาโล,    ยํ  ปูรกุมฺโภว  ปณฺฑิโต.

สิ่งใดพร่อง สิ่งนั้นส่งเสียงดัง  สิ่งใดเต็ม สิ่งนั้นแลสงบนิ่ง

คนพาลเหมือนหม้อน้ำที่พร่อง  ส่วนบัณฑิตเหมือนหม้อที่เต็ม.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๑๘, มหารหนีติ ๑๒๔)

ศัพท์น่ารู้ :

ยทูนกํ  ตัดบทเป็น ยํ+อูนกํ (สิ่งใด+ที่พร่อง, ที่ขาด, ที่ไม่เต็ม) ย+สิ = ยํ, อูนก+สิ = อูนกํ.

สณติ  (ทำเสียง, ส่งเสียง) √สณ+อ+ติ ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก

ตํ  (สิ่งนั้น) ต+สิ สัพพนาม

ยํ  (สิ่งใด) ย+สิ สัพพนาม

ปูรํ (เต็ม, บูรณ์) ปูร+สิ

สนฺตเมว  ตัดบทเป็น สนฺตํ (สงบ, นิ่ง) + เอว (นั่นเทียว,​ เท่านั้น)

ตํ  (สิ่งนั้น) ต+สิ สัพพนาม

อฑฺฒกุมฺภุปโม  (เปรียบเหมือนหม้อ(มีน้ำ)ครึ่งหนึ่ง) อฑฺฒ (กึ่ง, ครึ่ง) +กุมฺภ (หม้อ, ไห) +อุปม,​ อุปมา (เปรียบเทียบ,​ อุปมา) > อฑฺฒกุมฺภุปม+สิ (มหารหนีติ ทำทีฆะสระ เป็น อฑฺฒกุมฺภูปโม)

พาโล  (คนพาล, คนโง่) พาล+สิ

ยํ  (สิ่งใด) ย+สิ สัพพนาม

ปูรกุมฺโภว  ตัดบทเป็น ปูรกุมฺโภ+อิว (เปรียบหมือนหม้อเต็ม) ปูร (เต็ม, แน่น) +กุมฺภ (หม้อ, ไห) > ปูรกุมฺภ+สิ = ปูรกุมฺโภ. ส่วน อิว ศัพท์เป็นนิบาตบอกการเปรียบเทียบ

ปณฺฑิโต  (บัณฑิต, คนฉลาด) ปณฺฑิต+สิ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

น้ำ [ในหม้อ] ถ้าพร่องต้องกระฉอก ที่เต็มเปี่ยม ย่อมสงบเฉย 

คนพาลอุปมาเหมือนน้ำครึ่งหม้อ  ส่วนบัณฑิตเหมือนน้ำเต็มหม้อ.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

น้ำในหม้อ ถ้าพร่องต้องกระฉอก  ที่เต็มเปี่ยมย่อมสงบเฉย

คนพาลเปรียบเสมือนน้ำครึ่งหม้อ  ส่วนบัณฑิตเปรียบเสมือนน้ำเต็มหม้อ.

_______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร