ใจคนพาล

ใจคนพาล

ตปฺปเต  ยาติ  สมฺพนฺธํ,    ทฺรวํ  ภวตฺยวนตํ;
มุทุ ​ ทุชฺชนจิตฺตํ  น,    กึ  โลเหน  ปมียเต.

แผ่นเหล็กถูกเผา ถึงความเหลวละลาย,  กลายเป็นวัสดุคดงอได้
ส่วนใจของคนพาลไม่เคยอ่อนเลย   จะเปรียบกับเหล็กได้อย่างไรเล่า.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๔, มหารหนีติ ๑๓๐)

ศัพท์น่ารู้ :

ตปฺปเต (เผา, ไหม้, ส่องแสง, เดือนร้อน, ถูกทรมาน; อิ่มใจ, ยินดี) √ตป+ย+เต ทิวาทิคณะ กัตตุวาจก ในที่นี้ควรแปลเป็น กัมมวาจก „ถูกเผา“

ยาติ (ถึง, ไป) √ยา+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

สมฺพนฺธํ (ความเกี่ยวเนื่อง, ความผูกพันธ์กัน, ท่อนเหล็ก, เหล็กพืด) สํ+พนฺธ > สมฺพนฺธ+สิ ส่วนในมหารหนีติ เป็น สนฺธานํ แปลเหมือนกัน สนฺธาน เป็น นปุงสกลิงค์ แต่ สมฺพนฺธ โดยมากเป็น ปุงลิงค์

ทฺรวํ (ของเหลว, ละลาย) ทฺรว+อํ เป็นกรรมใน ยาติ แต่ถ้าเอาเป็นวิกัตตาใน ภวติ ต้องเป็น ทฺรว+สิ. อนึ่ง ศัพท์นี้บังเอิญไปค้นเจอในอภิธานัปปทีปิกา คาถาที่ ๘๐๔. ในมหารหนีติ เป็น ทโว.

ภวตฺยวนตํ ตัดบทเป็น ภวติ+อวนตํ (ย่อมเป็น+คดงอ, น้อมเอียง)

มุทุ (อ่อน, นุ่ม, อ่อนโยน) มุทุ+สิ

ทุชฺชนจิตฺตํ (จิตของทุรชน, ใจของคนชั่ว) ทุชฺชน+จิตฺต > ทุชฺชนจิตฺต+สิ

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

กึ (อะไร, หรือ) นิบอกบอคำถาม

โลเหน (เหล็ก, โลหะ) โลห+นา แปลง นา วิภัตติเป็น เอน

ปมียเต (ถูกประมาณ, ถูกนับ, ถูกอุปมา) ป+√มา+ย+เต > ภูวาทิ. กัมม. ในมหารหนีติ เป็น อุปมียเต.

ส่วนในมหารหนีติ คาถา ๑๓๐ มีข้อความคล้ายกัน ดังนี้

ตปฺปเต  ยาติ  สนฺธานํ,   ทโว  ภวติวนตํ;

มุทุํ  ทุชฺชนจิตฺตํ  กึ,    โลเหน  อุปมียเตฯ

แผ่นเหล็กถูกความร้อนเผาย่อมถึงความอ่อนได้ และย่อมกลายสภาพที่คดงอได้

ส่วนใจคนพาลไม่เคยอ่อนเลย   จะเอาเหล็กเทียบกันได้อย่างไรเล่า.

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เหล็กพืดถูกเผาร้อนเข้ายังอ่อนไปได้ แต่ใจของ

ทุรชนไม่มีอ่อนเลย ดั่งฤาจะเอาเหล็กเข้ามาเปรียบ.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

เหล็กพืด ถูกร้อนเข้ายังอ่อนได้  แต่ใจทรชนไม่มีอ่อนเลย  

จะเอาเหล็กมาเปรียบได้แลหรือ.

_______

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน , บัณฑิตตกต่ำ , คุณของคนพาล , ว่าเขาเป็นเสียเอง , คนชอบหาเรื่อง

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร  

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share