คนพาลเหมือนถ่านไฟ

คนพาลเหมือนถ่านไฟ

ทุชฺชเนน  หิ  สํสคฺคํ,    สตฺตุตาปิ  น  ยุชฺชติ;

ตตฺโตว  ฑยฺหตฺยงฺคาโร,     สนฺโต  กาฬายตํ  กโร.

ที่แท้ บุคคลไม่ควรคลุกคลีกับคนชั่ว  แม้เป็นศัตรูกัน ก็ไม่สมควรเลย
ถ่านไฟที่ร้อนจัด ย่อมไหม้เอานั่นเทียว  ถึงเย็นสนิทแล้ว ยังทำให้มือเปื้อนได้.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๖, มหารหนีติ ๑๓๒, กวิทัปปณนีติ ๒๒๒)

ศัพท์น่ารู้ :

ทุชฺชเนน   (ด้วยทุรชน, กับคนชั่ว) ทุชฺชน+นา

หิ    (เป็นความจริง, จริงอยู่, แท้จริง, เพราะว่า) นิบาติ

สํสคฺคํ   (การคลุกคลี, การคบหา) สํสคฺค+สิ (+อํ) ในมหารหนีติ เป็น สํสคฺโค ก็ถือว่าสมควรกว่า

สตฺตุตาปิ   ตัดบทเป็น สตฺตุตา+อปิ (แม้ความเป็นศัตรูกัน) สตฺตุ+ตา ปัจจัยในภาวตัทธิต วิ. สตฺตุโน ภาโว สตฺตุตา (ความเป็นแห่งศัตรู ชื่อว่า สตฺตุตา), บางฉบับเป็น สตฺตุนาปิ ก็มี. ส่วน อปิ (แม้) เป็นอุปสัค หรือ นิบาต ก็ว่า.

น   (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ยุชฺชติ   (ประกอบ, สมควร) √ยุช+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ.

ตตฺโตว   ตัดบทเป็น ตตฺโต+เอว (ลุกไหม้แล้วนั่นเทียว, คุกรุ่นแล้วเทียว) √ตป-สนฺตาเป ในความร้อน +ต ปัจจัย (√ตป+ต) > ตตฺต+สิ ลบที่สุดและซ้อน ตฺ เป็น ตฺต § คุปาทีนญฺจ. (รู ๖๓๐)

ฑยฺหตฺยงฺคาโร    ตัดบทเป็น ฑยฺหติ (เผา, ไหม้) + องฺคาโร (ถ่านเพลิง)

สนฺโต   (สงบแล้ว, ดับแล้ว, มอดแล้ว) √สมุ+ต > สนฺต+สิ

กาฬายตํ    ควรเป็น กาฬายติ, กาฬายเต (ประพฤติดำอยู่, เป็นดุจว่าสีดำ) กาฬ+อาย+ติ อาย ปัจจัยในควมประพฤติ เบื้องหลังนามศัพท์ § อาย นามโต กตฺตุปมานาทาจาเร. (รู๕๓๖)

กโร    (มือ, กร) กร+สิ, บางฉบับเป็น กรํ ก็มี.

-----

ขอนำคาถานี้จากอีกสองคัมภีร์มาแสดงเทียบเคียงกันไว้ เพื่อเป็นแนวทางแก่ผู้ในสนใจ นำไปพิจารณาเพื่อให้เกิดปัญญายิ่ง ๆ ขึ้นไป..

ในมหารหนีติ คาถา ๑๓๒ มีข้อความที่ต่างกัน ดังนี้

ทุชฺชเนน  หิ  สํสคฺโค,     สตฺตุตาปิ  น  ยุชฺชเต;
ตตฺโต  ทหติ  องฺคาโร,     สนฺตา  ตุ  กาลตํ  กโร.

จริงอย่างนั้น การคลุกคลีกับคนชั่ว ก็ไม่สมควร   แม้ความเป็นศัตรูกัน ก็ไม่สมควร  ถ่านไฟร้อนย่อมไหม้มือ ส่วนที่ดับก็ทำให้มือดำได้

ส่วนในกวิทัปปณนีติ คาถา ๒๒๒ มีข้อความต่างกันอีก เห็นได้ชัด ดังนี้

ทุชฺชเนน  สมํ  เวรํ,    สขฺยญฺจาปิ  น  การเย;
อุณฺโห  ทหติ  จงฺคาโร,   สีโต   กณฺหายเต  กรํ.

บุคคลไม่ควรทำเวรและแม้ความเป็นเพื่อน  ให้เสมอกับทุรชนคนชั่ว อนึ่งถ่านที่ร้อน  ย่อมเผาไหม้มือได้ ที่เย็นแล้ว ยังทำให้มือดำอีกด้วย.

-----

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เป็นความจริง การคลุกคลีด้วยทุรชนแลศัตรู ไม่ดีเลย  ถ่านเพลิงที่ลุกโชนจับเข้าก็ไหม้มือ แม้ดับเย็นแล้ว  ถูกเข้าก็ยังดำติดมืออีก.

-----

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

จริงอย่างนั้น การคลุกคลีกับทรชนและศัตรูไม่ดีเลย  ถ่านเพลิงที่ลุกโชน จับเข้าก็ไหม้มือ  ถึงดับเย็นแล้วจับเข้าก็ยังดำติดมืออีก.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 คนพาลเหมือนงูพิษ, ใจคนพาล, เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน , บัณฑิตตกต่ำ , คุณของคนพาล , ว่าเขาเป็นเสียเอง , คนชอบหาเรื่อง

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร  

• Tweet
• Share
• Share
• Share
• Share