คนพาลเหมือนถ่านไฟ

คนพาลเหมือนถ่านไฟ

ทุชฺชเนน  หิ  สํสคฺคํ,    สตฺตุตาปิ  น  ยุชฺชติ;

ตตฺโตว  ฑยฺหตฺยงฺคาโร,     สนฺโต  กาฬายตํ  กโร.

ที่แท้ บุคคลไม่ควรคลุกคลีกับคนชั่ว  แม้เป็นศัตรูกัน ก็ไม่สมควรเลย
ถ่านไฟที่ร้อนจัด ย่อมไหม้เอานั่นเทียว  ถึงเย็นสนิทแล้ว ยังทำให้มือเปื้อนได้.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๖, มหารหนีติ ๑๓๒, กวิทัปปณนีติ ๒๒๒)

ศัพท์น่ารู้ :

ทุชฺชเนน   (ด้วยทุรชน, กับคนชั่ว) ทุชฺชน+นา

หิ    (เป็นความจริง, จริงอยู่, แท้จริง, เพราะว่า) นิบาติ

สํสคฺคํ   (การคลุกคลี, การคบหา) สํสคฺค+สิ (+อํ) ในมหารหนีติ เป็น สํสคฺโค ก็ถือว่าสมควรกว่า

สตฺตุตาปิ   ตัดบทเป็น สตฺตุตา+อปิ (แม้ความเป็นศัตรูกัน) สตฺตุ+ตา ปัจจัยในภาวตัทธิต วิ. สตฺตุโน ภาโว สตฺตุตา (ความเป็นแห่งศัตรู ชื่อว่า สตฺตุตา), บางฉบับเป็น สตฺตุนาปิ ก็มี. ส่วน อปิ (แม้) เป็นอุปสัค หรือ นิบาต ก็ว่า.

น   (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ยุชฺชติ   (ประกอบ, สมควร) √ยุช+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ.

ตตฺโตว   ตัดบทเป็น ตตฺโต+เอว (ลุกไหม้แล้วนั่นเทียว, คุกรุ่นแล้วเทียว) √ตป-สนฺตาเป ในความร้อน +ต ปัจจัย (√ตป+ต) > ตตฺต+สิ ลบที่สุดและซ้อน ตฺ เป็น ตฺต § คุปาทีนญฺจ. (รู ๖๓๐)

ฑยฺหตฺยงฺคาโร    ตัดบทเป็น ฑยฺหติ (เผา, ไหม้) + องฺคาโร (ถ่านเพลิง)

สนฺโต   (สงบแล้ว, ดับแล้ว, มอดแล้ว) √สมุ+ต > สนฺต+สิ

กาฬายตํ    ควรเป็น กาฬายติ, กาฬายเต (ประพฤติดำอยู่, เป็นดุจว่าสีดำ) กาฬ+อาย+ติ อาย ปัจจัยในควมประพฤติ เบื้องหลังนามศัพท์ § อาย นามโต กตฺตุปมานาทาจาเร. (รู๕๓๖)

กโร    (มือ, กร) กร+สิ, บางฉบับเป็น กรํ ก็มี.

-----

ขอนำคาถานี้จากอีกสองคัมภีร์มาแสดงเทียบเคียงกันไว้ เพื่อเป็นแนวทางแก่ผู้ในสนใจ นำไปพิจารณาเพื่อให้เกิดปัญญายิ่ง ๆ ขึ้นไป..

ในมหารหนีติ คาถา ๑๓๒ มีข้อความที่ต่างกัน ดังนี้

ทุชฺชเนน  หิ  สํสคฺโค,     สตฺตุตาปิ  น  ยุชฺชเต;
ตตฺโต  ทหติ  องฺคาโร,     สนฺตา  ตุ  กาลตํ  กโร.

จริงอย่างนั้น การคลุกคลีกับคนชั่ว ก็ไม่สมควร   แม้ความเป็นศัตรูกัน ก็ไม่สมควร  ถ่านไฟร้อนย่อมไหม้มือ ส่วนที่ดับก็ทำให้มือดำได้

ส่วนในกวิทัปปณนีติ คาถา ๒๒๒ มีข้อความต่างกันอีก เห็นได้ชัด ดังนี้

ทุชฺชเนน  สมํ  เวรํ,    สขฺยญฺจาปิ  น  การเย;
อุณฺโห  ทหติ  จงฺคาโร,   สีโต   กณฺหายเต  กรํ.

บุคคลไม่ควรทำเวรและแม้ความเป็นเพื่อน  ให้เสมอกับทุรชนคนชั่ว อนึ่งถ่านที่ร้อน  ย่อมเผาไหม้มือได้ ที่เย็นแล้ว ยังทำให้มือดำอีกด้วย.

-----

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เป็นความจริง การคลุกคลีด้วยทุรชนแลศัตรู ไม่ดีเลย  ถ่านเพลิงที่ลุกโชนจับเข้าก็ไหม้มือ แม้ดับเย็นแล้ว  ถูกเข้าก็ยังดำติดมืออีก.

-----

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

จริงอย่างนั้น การคลุกคลีกับทรชนและศัตรูไม่ดีเลย  ถ่านเพลิงที่ลุกโชน จับเข้าก็ไหม้มือ  ถึงดับเย็นแล้วจับเข้าก็ยังดำติดมืออีก.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉 คนพาลเหมือนงูพิษ, ใจคนพาล, เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน , บัณฑิตตกต่ำ , คุณของคนพาล , ว่าเขาเป็นเสียเอง , คนชอบหาเรื่อง

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร  

คนพาลเหมือนงูพิษ

คนพาลเหมือนงูพิษ

ตสฺมา  ทุชฺชนสํสคฺคํ,      อาสีวิสมิโวรคํ;  
อารกา  ปริวชฺเชยฺย,       ภูตกาโม วิจกฺขโณ.

เพราะเหตุนั้น บุคคลผู้ใคร่ความเจริญ  มีปัญญาเห็นแจ้ง พึงเว้นการคลุกคลีกับ
คนชั่วให้ห่างไกล เหมือนห่างงูมีพิษร้ายที่เขี้ยวฉะนั้น.

(ธรรมนีติ ทุชชนกถา ๑๒๕, มหารหนีติ ๑๓๑)

ศัพท์น่ารู้ :

ตสฺมา  (เพราะฉะนั้น, เหตุนั้น) ต+สฺมา สัพพนาม, เป็นนิบาตก็ได้

ทุชฺชนสํสคฺคํ  (การคลุกคลีด้วยทุรชน) ทุชฺชน (คนชั่ว)+สํสคฺค (คลุกคลี> ทุชฺชนสํสคฺค+อํ

อาสีวิสมิโวรคํ  ตัดบทเป็น อาสีวิสํ (พิษที่เขี้ยวงู) +อิว (ราวกะ, ดุจ) +อุรคํ (ผู้ไปด้วยอก, งู) ศัพท์(บาทคาถา)นี้ เดิมเป็น อาสิวีสมิโวรคํ แก้เป็น อาสีวิสมิโวรคํ ตามมหารหนีติ ซึ่งเป็นศัพท์ที่ถูกต้อง เพราะ #อาสี แปลว่า เขี้ยวงู ไม่ใช่ อาสิ, วิส แปลว่า พิษ ไม่ใช่ วีส.

อารกา  (ห่าง, ไกล) นิบาตบท

ปริวชฺเชยฺย  (เว้น, เว้นรอบ) ปริ+√วชฺช+เณ+เอยฺย จุราทิคณะ ตามนัยสัททนีติ ธาตุมาลา ถ้าตามนัยธาตวัตถสังคหะ เป็น วชฺชี เป็นได้สองคณะคือ ภูวาทิคณะ และจุราทิคณะ

ภูตกาโม  (ผู้ใคร่ความเจริญ) ภูต, ภูติ (ความเจริญ) +กาม (ใคร่, ปรารถนา, ต้องการ) > ภูตกาม+สิ ในมหารหนีติ เป็น ภูติกาโม.

วิจกฺขโณ (ผู้มีปัญญา, ผู้เห็นประจักษณ์) วิจกฺขณ+สิ

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เหตุนั้น ผู้ใคร่ความเจริญ มีวิจารณญาณ  พึงเว้นการคลุกคลีด้วยทุรชนเสียให้ห่างไกล  เสมือนงูร้ายมีพิษที่เขี้ยว.

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เพราะฉะนั้น ผู้หวังความเจริญ เห็นประจักษ์แล้ว  ควรเว้นการคลุกคลีกับทรชนเสียให้ห่างไกล  เสมือนห่างงูร้ายมีพิษที่เขี้ยวฉะนั้น.

Credit: Palipage: Guide to Language - Pali

อ่านบทความเกี่ยวข้องเพิ่มเติม👉ใจคนพาล, เห็นผิดเป็นพาล , คนพาลสำคัญผิด , ลบรอยบาป , ลักษณะคนโง่ , ลักษณะคนเลว , ใจคนชั่ว ,  หม้อน้ำพร่อง , ขัดสีถ่าน , บัณฑิตตกต่ำ , คุณของคนพาล , ว่าเขาเป็นเสียเอง , คนชอบหาเรื่อง

1. อาจริยกถา แถลงอาจารย์ , 2. สิปปกถา - แถลงศิลปะ  , 3. ปัญญากถา - แถลงปัญญา , 4. สุตกถา - แถลงความรู้ , 5. กถากถา - แถลงถ้อยคำ , 6. ธนกถา - แถลงทรัพย์ , 7. เทสกถา - แถลงประเทศ , 8. นิสสยกถา - แถลงนิสัย , ๙. มิตตกถา - แถลงมิตร  

พระธรรมรับอรุณ : เนื่องในอภิลักขิตสมัยขึ้นปีใหม่

พระธรรมรับอรุณ : เนื่องในอภิลักขิตสมัยขึ้นปีใหม่

🌻

อภิวาทนสีลิสฺส วฑฺฒนฺติ อายุ วณฺโณ สุขํ พลํ.

ธรรม ๔ ประการ คืออายุ วัณณะ สุขะ พละ ย่อมเจริญแก่ผู้มีการกราบไหว้เป็นนิจ.

• อายุมั่นขวัญยืนระรื่นจิต
• วรรณะผ่องโสภิตสัมฤทธิ์ผล
• สุขะล้ำสำราญบันดาลพล
• พละล้นก้าวหน้าสถาพรฯ
• ผู้กราบไหว้อ่อนน้อมอยู่เนืองนิจ
• ย่อมมีจิตผุดผ่องเสริมราศรี
• สร้างรอยยิ้มมหาเสน่ห์ผูกไมตรี
• พระชินสีห์ตรัสสรรเสริญจำเริญพรฯ

🌻

พุทธพจน์เตือนใจ

จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ.
จิตที่ฝึกแล้ว นำความสุขมาให้.

เนื่องในอภิลักขิตสมัยขึ้นปีใหม่ พุทธศักราช ๒๕๖๗ ขอท่านจงหมั่นฝึกจิตให้มั่นคงดี เพื่อความสุขความเจริญทุกเมื่อเทอญ.

🌻🌻🌻🌻🌻🌻🌻🌻🌻

ยํ เว เสวติ, ตาทิโส : คบคนเช่นใด ย่อมเป็นคนเช่นนั้น.

ยํ เว เสวติ, ตาทิโส : คบคนเช่นใด ย่อมเป็นคนเช่นนั้น.

🌻🌻🌻

• สิทธิการิยะเช้าวันนี้
• พระชินสีห์ตรัสสอนเทศนา
• หากคบใครให้รู้ไว้เถิดว่า
• ผลกลับมาตามสนองเช่นนั้นแลฯ
• จะคบใครโปรดดูให้ถี่ถ้วน
• อย่ารีบด่วนคบมั่วตัวเสียหาย
• คบคนผิดช้ำทรวงจวบวันตาย
• ปราชญ์ทั้งหลายเตือนสอนอย่านอนใจฯ

🌻 ..พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ดังนี้ว่า :-

อเสวนา จ พาลานํ ปณฺฑิตานญฺจ เสวนา
ปูชา จ ปูชนียานํ เอตมฺมงฺคลมุตฺตมํ.

การไม่คบคนพาลทั้งหลาย ๑ การคบบัณฑิตทั้งหลาย ๑
การบูชาบุคคลผู้ควรบูชา ๑ ข้อนี้ เป็นมงคลอันสูงสุด ฯ

🌻🌻🌻